Canto
Ik ben sinds enige tijd een liefhebber van Canto Ostinato, een compositie van de Nederlandse componist Simeon ten Holt. Een bijzonder muziekstuk. Het wordt gecategoriseerd in de moderne minimalistische muziek. Misschien terecht volgens kenners – waar ik mezelf niet toe reken -, maar ik vind dat een tikje misleidend. Het is modern, maar klinkt bij tijd en wijlen ronduit romantisch, en heeft een rijkdom die ik niet met minimalisme associeer.
Waar ik het wél mee associeer, is met wat er gebeurt tijdens het beoefenen van meditatie, mindfulness, Qigong of Tai Chi.
Meditatief
In onze Qigong lessen beoefenen we regelmatig de dynamiek van het stilstaan. Een tikje tegenstrijdig klinkend misschien, maar mijn Qigong leraar Peter den Dekker heeft zijn prachtige boek niet voor niets zo genoemd. Het is precies die dynamiek die ik terug hoor in Canto.
Herhaling, stromend, oneindig nieuw, verrassend. Steeds weer. Net als onze staande meditaties bij de Qigong, of de zittende en liggende meditaties bij onze andere body-mind disciplines. En dat geldt denk ik ook voor de uitvoerend muzikanten. Canto Ostinato is namelijk niet vast; de muzikanten beslissen over dynamiek, contrast, duur en timbre. Twee piano’s, vier piano’s, drie piano’s en een marimba of orgel, het kan allemaal. In Nederland zijn Jeroen en Sandra van Veen twee pianisten die zich in Canto hebben gespecialiseerd, en het verveelt hen zo te horen geen moment.
Pulserende muziek
Canto bestaat namelijk uit kleine, tonale cellen die herhaald worden. Hoe vaak, wordt overgelaten aan de muzikant. De basispulsatie in de muziek is constant door het hele stuk heen.
Er zijn ondanks dat aanzienlijke verschillen tussen de cellen en soms kan de overgang tussen hen, via niet-herhalende bruggen, tamelijk abrupt zijn.
Net als bij het oefenen van Qigong. De adem is de basispulsatie. Gedachten, gevoelens en sensaties in het lichaam variëren, geven soms aanleiding tot prettige- en soms tot onprettige momenten. Aan de buitenkant ogenschijnlijk saai of makkelijk; maar voor de beoefenaar steeds nieuw. Werkelijke dynamiek in het kleine.
Op YouTube (zie hieronder) staat een mooie uitvoering van een 1 uur en 40 minuten door vier pianisten: Elizabeth en Marcel Bergmann en Sandra en Jeroen van Veen. Tijdens het concert worden luchtfoto’s van de Nederlandse fotograaf Karel Tomeï geprojecteerd.
Ligconcert
Ik heb zelf het voorrecht gehad om samen met Johanna een mooie uitvoering van Canto te mogen bijwonen in Concertgebouw in Amsterdam in de vorm van een ligconcert. Erg mooi. Thuis heb ik vier versies die allen weer anders zijn en regelmatig de CD-speler in gaan.
Zelf luisteren en kijken?
Als je op YouTube zoekt zijn er tal van filmpjes te vinden over dit intrigerende muziekstuk. En het stuk heeft zijn eigen website, waar op deze pagina een intrigerend stuk staat over oorsprong en uitvoering.
Er is zelfs een film over gemaakt: “Over Canto” (hier op YouTube, zolang de link werkt). De Volkskrant schreef:
Muziek met een menselijke hartslag. Muziek die het emotionele niveau van getallen vertegenwoordigt, die onder je huid kruipt en kabbelt als water. De personages uit Over Canto zoeken en vinden de meest associatieve woorden, om te verduidelijken wat het drie uur durende muziekstuk Canto Ostinato (1976-1979) van de Nederlandse componist Simeon ten Holt voor hen betekent.
Regisseur Ramón Gieling (1954) heeft die woorden niet. ‘Daarom heb ik deze film gemaakt. Maar alles klopt aan Canto’, zegt hij. ‘De melodielijnen, de hallucinerende akkoorden, de modulaties, de herhalingen. De manier waarop het hoofdthema terugkomt: op vrijwel iedereen heeft het een bezwerend effect.’
Zelf beleven
En zo kunnen Qigong– en meditatie-beoefening dus terug te vinden zijn in een muziekstuk. Hopelijk is bovenstaande inspirerend voor u om Canto eens te beluisteren en beleven. Te merken wat het effect op u is. En daarna op meer plaatsen in uw leven te ontdekken waar kunst en spiritualiteit elkaar ontmoeten.
Kunnen zij eigenlijk wel zonder elkaar? En wij zonder hen?
Foto’s: Ronald de Caluwé, ligconcert Canto, Concertgebouw, 10 juli 2014.
