Recent zijn we al twee keer ingegaan op dit onderwerp: de herkomst van het begrip sati, wat uiteindelijk mindfulness geworden is in het Engels.
Vandaag nog een kleine toevoeging vanuit de etymologie, de taalkunde die zich bezighoudt met de herkomst van woorden. Niet dat ik daar zozeer in geschoold ben, maar tijdens mijn opleiding en geregelde surftochten op internet ben ik wel eens iets tegen gekomen…
In het pali-woord sati zit de wortel sar, hetgeen herinneren betekent. Ay, dat wordt lastig, om een link te leggen tussen het begrip herinneren, wat immers een relatie heeft met het verleden, en mindfulness, dat over het hier en nu gaat.
Oplettendheid heeft in de praktijk helder begrip nodig om te kunnen groeien en functioneren. Bij helder begrip is herkenning van het object een voorwaarde. Dit herkennen heeft een herinnering nodig om de zaken nu te kunnen herkennen zoals ze zijn.
Het van moment tot moment opletten op wat er in jezelf gebeurt, heeft ook ieder moment een element van ‘snappen wat het is’.
De dingen zien zoals ze zijn betekent accepteren wat er is, wat gevoelens van rust, ontspanning, niets moet en alles valt op zijn plaats met zich meebrengt.
De dingen zien zoals ze zijn betekent zien zonder inspanning, zonder voorkeur of afkeer, zonder te willen veranderen.
De dingen herkennen zoals ze zijn, zonder inspanning de dingen zien zoals ze zijn brengt met zich mee dat er op dat moment geen verwarring is maar helderheid.
Het herinneren lijkt ons ook een aanwijzing te geven dat de toestand die we oefenen iets natuurlijks heeft, iets dat er altijd al was, maar wat we zijn vergeten. Dit is ook iets dat in de training geregeld aan de orde komt. Het is meestal helemaal geen kwestie van niet aandachtig willen zijn, maar veel meer het vergeten ervan, en het in oude gewoonten blijven steken.
Zoals Jon Kabat-Zinn zei: “The mind wanders, it has a life of it’s own”. (De geest dwaalt rond, hij heeft een eigen leven.)
De link met herinneren is dus zo gek nog niet. Ook niet met het oog op wat gedaan moet worden om aandachtig te zijn. Eigenlijk niets: op het moment dat je opmerkt dat je afdwaalde, ben je ook al weer aanwezig. Je herinnert je het weer!
U merkt het misschien al: voor verscheidene boeddhistische termen in het pali en sanskriet is geen Nederlandse vertaling beschikbaar die de breedte van de originele term adequaat weergeeft. Misschien ook maar goed. Het zou tegenstrijdig zijn wanneer het begrip dat iets weergeeft dat ieder moment nieuw is en steeds opnieuw beleefd en belichaamd moet worden, zelf rigide en star definieerbaar zou zijn.
Tenslotte nog ter info: veel begrippen in het pali en het sanskriet (‘de andere’ oude aziatische taal) lijken op elkaar. dhamma en dharma bijvoorbeeld, of nibbana en nirwana. Dit geldt niet voor sati. Het sanskriet equivalent hiervan schijnt het begrip smriti te zijn.
Met dank aan de SimSara nieuwsbrief, juni 2004.
Foto: Daniel Holtzhouse on Unsplash
