Een prachtig filmpje, dat is het. Het begint al met de muziek: “Shine on you crazy diamond” van Pink Floyd, dit filmpje van ESA/NASA, getiteld Keep looking up, opgedragen aan astronoom Carl Sagan. Hieronder de door mij vertaalde tekst van het filmpje:
Het universum is groot. Dat weten we instinctief; het resoneert in ons op een diep niveau. We horen ook hoe groot het is wanneer we een planetarium bezoeken, een astronomiecursus volgen of als we omhoog kijken tijdens een heldere nacht.
Maar weten dat iets groot is en in staat zijn dit te visualiseren zijn twee verschillende dingen. Wanneer astronomen praten over de afmetingen van ons universum, vinden ze het leuk om dit uit te leggen met grote getallen. Voor astronomen en kosmologen, die iedere dag met dit soort getallen werken, is dit gesneden koek. Voor hen wel…
Voor de rest van ons daarentegen zijn deze getallen zo groot dat we met een mond vol tanden staan wanneer we ze horen. Het probleem is dat ze gewoon te groot zijn om betekenis te kunnen hebben. En de astronomie zit boordevol met dit soort getallen.
En dus gaan we verder met ons dagelijks leven; we rijden naar ons werk, koken ons eten, plaatsen video’s op YouTube. Het is dan makkelijk om de rest van het universum te vergeten. Het is gewoon té makkelijk om in beslag genomen te raken met onze alledaagse bezigheden. We hebben tenslotte betere dingen te doen dan te denken over hoe groot het universum wel is.
Maar goed, laten we niet al te hard oordelen over onszelf. Natuurlijk doet het universum ertoe, maar de getallen waarvan gesproken wordt zijn gewoonweg te groot om te bevatten. Onze hersenen zijn niet in staat getallen als 78 miljard te begrijpen. Dat is namelijk de grootte van het universum: 78 miljard lichtjaren in doorsnede. Het uitspreken van dat getal helpt niet echt, wel?
Gelukkig is er een foto gemaakt die ons kan helpen te zien hoe groot dat getal werkelijk is. In een oogopslag.
In 1995 keek de Hubble ruimtetelescoop gedurende 10 dagen lang naar een onopvallende plek in de ruimte. Een plek ter grootte van 1/10 van de doorsnee van een volle maan [bron]. De resultaten stemden tot nederigheid op galactische schaal. Het beeld werd gevuld met duizenden sterrenstelsels. Ongeveer 3000 sterrenstelsels werden ontdekt in een deel van de sterrenhemel dat op het oog compleet leeg lijkt.
Neem even een ogenblik om dit in perspectief te zien.
Wij leven op een planeet, één van 8 in ons zonnestelsel (en dan Pluto nog). Deze planeten cirkelen om een nogal onopvallende ster. Onze ster bevindt zich in een sterrenstelsel; één van de 500 miljoen in ons melkwegstelsel.
Jaja, weer grote getallen, maar hou nog even vol.
Laten we kijken naar een sterrenstelsel in het sterrenbeeld Grote Beer (Ursa Major), een melkwegstelsel dat veel op het onze lijkt. Een melkwegstelsel waar de grootste en meest gedetailleerde foto ooit van is gemaakt door de Hubble ruimtetelescoop. Ieder puntje van licht op de foto is een ster, ieder afzonderlijk puntje.
Sommigen zijn groter, en sommigen zijn kleiner dan onze zon, maar het zijn allemaal sterren. Velen van hen zullen planeten om zich hebben cirkelen. Als je naar deze foto kijkt lijkt het idee dat de aarde de enige planeet is in het hele universum waar leven voorkomt welhaast absurd.
Het lijkt veel waarschijnlijker dat er veel meer planeten als de onze zijn.
Ons melkwegstelsel is er slechts één van velen in onze zogenaamde lokale groep. En er zijn veel, heel veel melkwegstelsels.
Wanneer we naar de sterren kijken kunnen we hooguit zo’n 3000 sterren zien op een heldere, donkere nacht. Het is dan ook makkelijk te denken dat dit alles is wat er is; het universum lijkt eigenlijk helemaal niet zo heel groot.
Nu weten we wel beter. De Hubble deep field telescoop helpt ons te begrijpen hoe groot ons universum feitelijk is.
Het verhaal is nog niet helemaal uit. Later, in september 2003, deed de Hubble het opnieuw. Dit keer keek hij weer naar een onopvallend deel van de sterrenhemel, maar nu voor maar liefst elf dagen achtereen. Er werden verschillende detectoren en filters gebruikt. Ditmaal zag men dit:
Het ultra diepe veld. Dit is verste weg dat we ooit hebben kunnen zien in het universum. Meer dan 10.000 sterrenstelsels staan er op deze afbeelding; iedere stip, vlek en smeer is een compleet sterrenstelsel.
En iedere stip bevat miljoenen en miljoenen sterren; bij iedere ster is het mogelijk dat planeten eromheen cirkelen, en op veel planeten zou een beschaving tot de mogelijkheden kunnen behoren.
Dit is dus wat er is als we naar een schijnbaar lege plek aan de sterrenhemel kijken, waar niets lijkt te zijn. Dit is het aantal sterrenstelsels in niets. Een afbeelding van 78 miljard lichtjaren.
Een afbeelding die ons laat zien hoe klein wij zijn.
Het is de meest belangrijke foto die ooit door de mensheid is gemaakt.
Zo, daar kunt u hopelijk het weekend even mee doorkomen.
Voel u nederig en geniet ervan!
