Gerandomiseerd onderzoek naar de werkzaamheid van Mindfulness-Based Compassionate Living (MBCL) bij mensen met terugkerende depressie

Inleiding

Eerder is gebleken dat Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) terugval en depressieve symptomen vermindert bij mensen met terugkerende en chronische depressie (1,2). Echter, achteraf blijven er vaak nog depressieve restsymptomen over (3). De ernst van symptomen van depressie hangt samen met de kans op het krijgen van een nieuwe depressieve episode (4), daarom is het van belang om te onderzoeken hoe deze restsymptomen verder kunnen worden verminderd.

Mindfulness en depressie

Uit onderzoek blijkt dat de effectiviteit van MBCT bij depressie mogelijk verklaard kan worden door o.a. een toename van zelfcompassie (5). Het zou dus kunnen dat het verder ontwikkelen van deze vaardigheid bij kan dragen aan een verdere reductie van symptomen van depressie.

Parallel aan deze bevinding, signaleerden Frits Koster en Erik van den Brink dat een 8-weekse Mindfulness-Based Stress Reductie (MBSR) of een MBCT-training vaak te kort bleek om een (blijvende) compassievolle houding te ontwikkelen, met name voor degenen met sterk ontwikkelde zelfkritiek en dysfunctionele gedachtepatronen (6).

Tijdens MBSR/MBCT wordt zelfcompassie impliciet overgebracht op deelnemers, waarop Frits Koster en Erik van den Brink besloten een vervolgtraining te ontwikkelen waarbij zelfcompassie en compassie naar anderen expliciet wordt gecultiveerd: de 8-weekse Mindfulness-Based Compassionate Living (MBCL) training.

De MBCL-/compassietraining

Deze seculiere training is gebaseerd op zowel oude wijsheid en oefenvormen van contemplatieve tradities als moderne evolutionaire, psychologische en neurowetenschappelijke inzichten (6). De ontwikkelaars hebben zich laten inspireren door Gilbert’s Compassion Focused Therapy (CFT; 7) en door het werk van andere clinici en onderzoekers op het gebied van compassie (6). Er is overlap met andere stand-alone compassietrainingen, zoals het Mindful Self-Compassion (MSC) programma van Neff en Germer (8).

Echter, anders dan die trainingen is de MBCL een verdiepingstraining die voortbouwt op wat deelnemers al geleerd hebben in MBSR/MBCT. De structuur van het MBCL-programma lijkt dan ook op de MBSR/MBCT met acht (twee-)wekelijkse sessies van 2,5 uur, een stiltedag(deel) en dagelijkse formele- (bijvoorbeeld mildheidsmeditatie en compassioneel ademen) en informele oefensuggesties (bijvoorbeeld ademruimte met vriendelijkheid en de zelfcompassie-reminder).

MBCL bij depressie

Recent hebben Rhoda Schuling en haar collega’s (9) een gerandomiseerde studie verricht naar de werkzaamheid van MBCL bij mensen met terugkerende depressie. In totaal werden 122 volwassenen met terugkerende depressie onderzocht die eerder (> 1 jaar geleden) minimaal vier MBCT-sessies hadden gevolgd.

Eenenzestig deelnemers kregen alleen standaardzorg aangeboden, de andere 61 deelnemers namen aanvullend deel aan de MBCL-training. Voor- en nametingen werden verricht met als primaire uitkomstmaat symptomen van depressie en als secundaire uitkomsten een nieuwe depressieve episode (terugval van depressie), de mate van piekeren, zelfcompassie, mindfulness en kwaliteit van leven.

Resultaten

Uit de resultaten (10) bleek dat er onder de deelnemers in de MBCL-groep ten opzichte van de controlegroep geen verschil was in percentage terugval in depressie, wel werd er een kleine verbetering gevonden in:

• de mate van depressieve symptomen (afname),
• piekeren (afname),
• zelfcompassie (toename) en
• mindfulness vaardigheden (toename) en
• een gemiddelde toename van de kwaliteit van leven,

in de MBCL-groep ten opzichte van de controlegroep.

Daarnaast bleek in de MBCL-groep de mate van toename in zelfcompassie gedurende de training samen te hangen met de mate van afname van depressieve symptomen na de training. Tot slot kwam naar voren dat MBCL effectiever bleek naarmate men jonger was bij de eerste depressieve episode en jonger bij start van de studie.

Vervolgmetingen

Iedereen uit de controlegroep kreeg achteraf de mogelijkheid om alsnog de MBCL-training te volgen. Vervolganalyses werden verricht op data van iedereen die uiteindelijk de MBCL-training had gevolgd (n=119), waarbij ook op 3 en 6 maanden na de training dezelfde uitkomstmaten werden afgenomen.

Hieruit bleek dat gedurende de 6 maanden na de MBCL-training een verdere vermindering van depressieve symptomen en toename van zelfcompassie, mindfulness vaardigheden en kwaliteit van leven onder de deelnemers werd gemeten. Dit kon echter niet worden vergeleken met een controlegroep. De mate van piekeren nam gedurende het half jaar na de MBCL-training niet toe of af.

Conclusie

Concluderend lijkt de MBCL-/compassietraining voor mensen met terugkerende depressie mogelijk van toegevoegde waarde als follow-up interventie na MBCT voor zowel de verdere reductie van depressieve symptomen als verbetering van kwaliteit van leven. Deze studie dient echter eerst te worden gerepliceerd, met het liefst een actieve controlegroep, alvorens meer definitieve uitspraken kunnen worden gedaan.
Vervolgonderzoek dient verdere duidelijkheid te geven over voor wie MBCL met name effectief is en hoe MBCL precies werkt.

Colofon

Geschreven door Marleen J. ter Avest, Wetenschapscommissie VMBN
Geredigeerd door Barbara F. C. Doeleman – van Veldhoven, Martin van Boxtel, Johan Karremans, Frits Koster en Erik van den Brink.
De tekst is ten behoeve van dit artikel voorzien van tussenkoppen en enkele extra links.

Referenties

1. Kuyken W, Warren FC, Taylor RS, Whalley B, Crane C, Bondolfi G, et al. Efficacy of mindfulness-based cognitive therapy in prevention of depressive relapse: An individual patient data meta-analysis from randomized trials. JAMA Psychiatry;2016;73(6):565-574.
2. Cladder‐Micus MB, Speckens AEM, Vrijsen JN, Donders ART, Becker ES, Spijker J. Mindfulness‐based cognitive therapy for patients with chronic, treatment‐resistant depression: a pragmatic randomized controlled trial. Depression and Anxiety. 2018;35(10):914-924.
3. Piet J, Hougaard E. The effect of mindfulness-based cognitive therapy for prevention of relapse in recurrent major depressive disorder: a systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review;2011;31(6):1032-1040.
4. Hardeveld F, Spijker J, De Graaf R, Nolen W, Beekman A. Prevalence and predictors of recurrence of major depressive disorder in the adult population. Acta Psychiatrica Scandinavica;2010;122(3):184-191.
5. Kuyken W, Watkins E, Holden E, White K, Taylor RS, Byford S, et al. How does mindfulness-based cognitive therapy work? Behaviour Research and Therapy;2010;48(11):1105-1112.
6. Van den Brink E, Koster F. Mindfulness-Based Compassionate Living: A new training programme to deepen mindfulness with heartfulness. Routledge; 2015.
7. Gilbert P. Compassion Focused Therapy. London: Routledge; 2010.
8. Neff KD, Germer CK. A Pilot Study and Randomized Controlled Trial of the Mindful Self-Compassion Program. Journal of Clinical Psychology;2013;9(1):28-44.
9. Schuling R, Huijbers MJ, van Ravesteijn H, Donders R, Kuyken W, Speckens AEM. A parallel-group, randomized controlled trial into the effectiveness of Mindfulness-Based Compassionate Living (MBCL) compared to treatment-as-usual in recurrent depression: Trial design and protocol. Contemporary Clinical Trials; 2016;50:77-83.
10. Schuling R, Huijbers MJ, van Ravesteijn H, Donders R, Cillessen L, Kuyken W, Speckens AEM. Recovery from recurrent depression: Randomized controlled trial of the efficacy of Mindfulness-Based Compassionate Living compared with treatment-as-usual on depressive symptoms and its consolidation at longer term follow-up. Journal of Affective Disorders;2020;273:265-273.

Foto: Shanthi Raja on Unsplash

Gerelateerde berichten