Wanneer een foto van de aarde, vanuit de ruimte genomen, beschikbaar is, kan een nieuwe, krachtige visie ontstaan.
Woorden die de Britse astroloog en kosmoloog Fred Hoyle schreef in 1948 – precies 20 jaar voordat de foto die je hierboven kunt zien – daadwerkelijk gemaakt werd. Visionair, ook in die zin, dat Hoyle inzag dat er aan de gangbare visie iets ontbrak. Een totaaloverzicht. The Big Picture.
The Big Picture kan echter ook op een andere schaal bekeken worden dan alleen de astronomische… Maar we beginnen groot.
Achterom kijken
Toen in 1968 de Apollo 8 richting maan vloog, kwam astronaut William Anders op het idee de camera eens de andere kant op te richten. Hij nam de eerste foto van de aarde, de foto waar Hoyle over sprak. Earthrise (‘opkomende aarde’) was de naam die de foto kreeg (zie boven). Overigens: de originele foto is 90 graden gedraaid, hij hoort dus eigenlijk met de maan rechts in beeld, i.p.v. onder. Het effect van de foto was inderdaad groots. Een heel nieuw perspectief op de aarde ontstond.
Daar waar de mensheid op weg was naar de maan en de sterren, kreeg zij ineens letterlijk en figuurlijk een nieuw soort zelfbewustzijn. Misschien wel een nóg belangrijker resultaat van deze reis: een blik op de aarde zelf.
Eigenlijk is de Aarde pas in 1968 ontdekt…
Overzicht
Ik kan me heel goed voorstellen dat het een indrukwekkende ervaring is om zo ineens je thuisplaneet te zien. Als een blauwe stip in de oneindige ruimte, een pale blue dot zoals astronoom Carl Sagan het noemde. Een ervaring waarbij je de aarde als eenheid ziet. Een besef dat we dat eigenlijk collectief vergeten zijn.
Genoemde ervaring heet het OVERVIEW-effect. Het effect van het zien van het geheel. Hieronder vind je de gelijknamige documentaire van zo’n 20 minuten. Waarin astronomen en astronauten aan het woord komen. Die uitdrukken hoezeer zij geraakt waren door het overview-effect.
Om die hele aarde van zo van bovenaf te zien, met onweersstormen, steden of hele regio’s (west-Europa!) bij nachtverlichting, met oceanen, bergen en oerwouden, met soms dansende gordijnen van poollicht. Ja, dat zal zeker overweldigend zijn.
Het overview-effect
Diverse astronauten, waaronder Edgar Mitchell, piloot op de bewuste vlucht van Apollo 8, maar ook diverse Space Shuttle astronauten, komen in The Overview Effect aan het woord. Allemaal vertellen ze hoezeer ze onder de druk waren. Het Engelse woord awe, van awesome, ontzagwekkend, komt opvallend vaak terug…
Niet alleen ontzag voor het uitzicht zelf, maar ook vanwege het diepe gevoel van verbondenheid dat bij velen ontstond. Verbondenheid met die aarde, een deel vormend van de aarde. Ook als je er zo ver van af bent, vanuit de ruimte, en toch: voelen dat je onafscheidelijk verbonden bent met de aarde. Het schijnt dat de astronauten van het internationale ruimtestation ISS gedurende hun vrije tijd urenlang uit het raam kijken, earth-gazing, staren naar de aarde.
Het zal daarbij een vreemde gewaarwording zijn, dat je een deel bent van een ambitieus programma om de ruimte in te gaan, om de ruimte te veroveren, en je ineens te realiseren dat we met z’n allen al in de ruimte zijn. De aarde is eigenlijk een groot ruimteschip. We beseffen het alleen zelden tot nooit.
De aarde als organisme
Een gevolg van deze overweldigende ervaring, waarvan de documentaire helaas niet meer kán zijn dan een flauwe afspiegeling (overigens nog steeds zéér de moeite waard), is dat het overview, het totaalplaatje, duidelijk laat zien hoe de aarde een geheel is. Eén groot organisme, één groot systeem, waar wij allemaal deel van zijn.
De aarde. Groot, maar tegelijk extreem kwetsbaar. Want vanuit de ruimte zie je bijv. pas goed hoe dun de atmosfeer die wij volpompen met vervuilende gassen, eigenlijk is. Het is maar een flinterdunne laag die ons beschermt tegen de dodelijke stralingsniveaus die in het universum heersen. Vanuit de ruimte zie je ook de sporen van menselijke actie, en deze zijn niet allemaal even mooi…
Een les vanuit de tradities
Deze les van eenheid en heelheid van de aarde en al haar bewoners is er een die wij, mensen van de zogenaamd geciviliseerde wereld, nooit geleerd hebben. Hooguit uit een boekje, maar nooit met ons hele wezen.
In de mystieke- en wijsheidstradities en vanuit de ook nu nog levende natuurvolken is het een open deur. Recentelijk krijgt de film Down to Earth veel aandacht, waarin tal van wijze mensen de boodschap van eenheid en onderlinge verbondenheid verwoorden.
Het gevolg van het nooit geleerd hebben van deze les is dat we denken dat we momenteel te maken met hebben economische en politieke problemen. Maar dat is niet het echte probleem. Het echte probleem is dat we niet zien wie en wat we écht zijn en dat er een collectief gevoel van afgescheidenheid is. Afgescheiden van het geheel. Van de aarde, van elkaar.
De aarde is ons thuis
Het is dus zaak om tot een meer duurzame manier van leven te komen. Om samen te werken, te zien dat we helemaal niet zo verschillend zijn als we vaak denken en als sommige politici ons willen laten geloven. Dat onze planeet fragieler is dan we dachten en dat we beter voor haar moeten zorgen. Niet uit eigenbelang, want er is helemaal geen eigenbelang. Daaruit spreekt nog steeds een afgescheidenheid, een onderverdeling in ‘ik’ en ‘de aarde’. Nee, het is geen twee, het is één. Ieder van ons is deel van de aarde.
Deze documentaire helpt ons om dat te zien. Als 15 landen samen kunnen werken om een internationaal ruimtestation te bouwen, benutten en bewonen, dan moet het toch mogelijk zijn om hier op aarde ook beter met elkaar samen te werken?
Geniet van deze prachtige korte documentaire!
Een overview-effect in het klein
Behalve onder de indruk zijn (hopelijk!) van deze documentaire is het ook aardig naar een kleinschaliger variant van het overview-effect te kijken. Want zoals het totaalplaatje van onze aarde ons kan inspireren wat zuiniger met de aarde om te gaan en te zien hoe onze acties gevolgen hebben, zo kunnen wij op persoonlijk niveau een soortgelijk fenomeen ervaren.
Tijdens onze meditatie bijvoorbeeld. Want wat doen we eigenlijk tijdens de meditatie? We gaan zitten op ons meditatiekussen en zijn aanwezig. We nemen waar. Waarnemen gaat beter naarmate je minder ‘opgaat’ in het inwendige gebabbel. Door niet in te gaan op de neiging terug te praten of lagen van gedachten of gevoelens te ‘stapelen’, voeg je steeds minder ruis toe.
Een ander perspectief op onszelf
Zo kan er op een gegeven moment, vanuit die aanwezigheid en de door het niet-ingrijpen ontstane rust en stilte, een kleine ‘afstand’ ontstaan tussen de gebeurtenissen in lichaam en geest en degene die- of datgene wat dat allemaal waarneemt. Het ‘camera-standpunt’ verandert. We zien ineens iets waarvan we wisten dat het bestaat (de Aarde) zonder onze bemoeienis.
Zo kunnen we in een ruimteschip ineens een compleet overzicht hebben van onze thuisplaneet. Door de afstand en dit overzicht voelen we ons ineens des te meer verbonden met ons thuis. Net zo kunnen we door de meditatie een beter overzicht krijgen van het interne landschap van ons lichaam en onze geest. En ons er meer mee verbonden gaan voelen. Gaan zien hoe gedachten effect hebben op ons lichaam en hoe processen in ons lichaam onze geest beïnvloeden.
Schrijfster Marjolijn van Heemstra schreef in haar boek ‘In lichtjaren heeft niemand haast‘ heel mooi: “Door uit zoomen leer je in te zoomen.”
Slotgedachte
Zoals op Aarde alles wat wij doen gevolgen heeft voor het grote geheel, de Aarde als geheel, zo is in ons leven alles wat wij doen van belang voor onszelf (en daarmee weer voor de Aarde). Iedere daad heeft gevolgen. Dat begint al bij de volgende gedachte die je krijgt.
Ik zou daarom dit verhaal willen eindigen met het volgende gezegde van Boeddhistische oorsprong:
De gedachte manifesteert zich als woord
Het woord manifesteert zich als daad
De daad ontwikkelt zich tot een gewoonte
En gewoonte verhard tot karakter.
Dus bekijk de gedachte met zorg
En laat haar ontstaan uit genegenheid
Die voortkomt uit betrokkenheid met alle levende wezens.
Een mooie gedachte om mee te nemen!
PS
In dit mooie artikel van De Correspondent, en ook deze, wordt geschreven over het Overview effect.
