Vrijheid is een groot goed. Dan kun je het natuurlijk hebben over fysieke vrijheid: gaan en staan waar je wilt. Of over de vrijheid van meningsuiting, die vaak in het nieuws is, bijv. in relatie tot uitlatingen van iemand als Geert Wilders.
Mentale vrijheid
Een ander soort vrijheid is mentale vrijheid. Lastiger te omschrijven. Het is niet alleen kunnen en mogen denken wat je wilt (in een land als Noord-Korea is misschien wel gedachtenpolitie…), maar ook de mate waarin je vastzit aan je mentale constructies.
Dus de mate waarin je je mening, visie, aanname, verwachting, overtuiging, geloof of gedachte nader wilt onderzoeken en eventueel aan wilt passen.
De Dalai Lama is iemand die daar heel consequent in is. In het kader van recent onderzoek naar het effect van meditatie en de werking van onze geest, iets waar het Boeddhisme eigenlijk al 2500 jaar onderzoek naar doet, zegt de Dalai Lama: “Als de moderne wetenschap kan aantonen dat een Boeddhistisch standpunt over de werking van onze geest niet klopt, zullen de Boeddhistische psychologie en filosofie (die zeer nauw met elkaar verweven zijn) aangepast moeten worden.”
Zo, dat is nog eens een bereidheid: om de basisfilosofie van je hele levensovertuiging aan te passen.
(Overigens geloof ik oprecht dat het niet zo’n vaart zal lopen, het Boeddhistische onderzoek is, behalve misschien anders dan het westerse onderzoek, echt grondig…)
Opgesloten in de schuur
Een ander voorbeeld van de relativiteit van vrijheid trof ik recent aan in de Film Room. Een moeder en haar zoontje zijn opgesloten in een kleine schuur, door hen ‘Room’ genoemd. Het zoontje is nog nooit buiten de schuur geweest. De schuur is zijn hele wereld. Het jongetje maakt een normale indruk. Hij weet eigenlijk niet dat er een wereld buiten de schuur is.
Als ze ontsnappen zijn ze fysiek vrij, maar voor het jongetje breekt een tijd aan van onzekerheid en wennen aan de wereld waar hij dan is. “Zijn we op een andere planeet?”, vraagt hij op een gegeven moment aan zijn moeder…
Er is zelfs een terugverlangen naar Room, naar de bekende gevangenis, omdat dat veiliger voelt dan de onbekende vrijheid.
Ieder z’n gevangenis
Behalve een buitengewoon indrukwekkende film (zie hieronder de trailer), was Room voor mij ook een uitnodiging om de blik weer eens naar binnen te richten.
Wat is vrijheid? Wat is mijn gevangenis?
