Gelukkig zijn er verschillen
Af en toe komt tijdens de les de opmerking dat een bepaalde beweging die ik maak er anders uitziet dan wanneer een andere docent of beoefenaar de beweging maakt. Dat is een juiste waarneming. Ondanks dat we allemaal dezelfde vorm beoefenen, zijn er individuele verschillen zichtbaar.
Gelukkig, zou ik willen zeggen.
De ‘vorm’
De vorm is datgene wat de meeste mensen als Tai Chi herkennen. Het is een vaste sequentie van bewegingen, in een rustig tempo uitgevoerd. Iedere beweging heeft een bepaalde opbouw, toepassing (vaak meerdere) en energetische-, functionele en mechanische aandachtspunten. Om over de rol van de mind nog maar te zwijgen…
Teveel om te benoemen
Het mooie van Tai Chi is dat je hier eigenlijk niet zoveel van af hoeft te weten om tóch voordeel te hebben van het beoefenen. Sterker nog: wat mij betreft is het leren van Tai Chi vooral een ontdekkingsreis waarbij je hier steeds meer bewust van gaat worden.
In de lessen betekent dit dat we steeds één of twee van die aspecten wat extra aandacht geven, en dat soms zelfs beperken tot één of twee bewegingen. Er zijn gewoon zoveel lagen…
Lichaam en geest
Wie een beetje kennis en ervaring heeft van hoe het lichaam werkt en hoe de invloed van de geest én onze levensgeschiedenis zich in het lichaam weerspiegelt, zal waarschijnlijk kunnen begrijpen dat er een en ander ‘te zien’ is aan de manier waarop we het lichaam gebruiken.
Soms is een beweging uit de vorm moeilijk voor een Tai Chi student om uit te voeren volgens het boekje. In het lichaam kan een blokkade zitten of een blessure (wat is eigenlijk het verschil?). Er kan stijfheid zijn ontstaan door een langdurig verkeerd gebruik van het lichaam. Het is bekend dat stress of overweldigende gebeurtenissen ‘neer kunnen slaan’ in het lichaam.
Kortom, de spreuk “beweging als spiegel van de geest” is wat mij betreft een hele goeie.
Uniek
Ziedaar één van de redenen waarom we vaak kleine verschillen zien in de bewegingen van Tai Chi beoefenaren. Ieder lichaam is anders. Ieder leven heeft een geschiedenis die zich weerspiegelt in een lichaam. Een lichaam heeft misschien een zwakke plek. Ieder heeft een ander niveau van lichaamsbewustzijn. De een voelt goed wat er in het lichaam gebeurt, de ander wat minder. De een kan goed ontspannen, de ander is wat vasthoudender…
Het voordeel van vastigheid
Omdat de vorm ‘vast’ ligt; beschreven is – weliswaar niet in westers wetenschappelijke termen, maar toch met een zekere mate van nauwkeurigheid – betekent dit dat een docent kan zien wie er anders beweegt dan anders (ik wel tenminste), wie er moeite heeft met een bepaalde beweging, welke patronen er in het lichaam van een student zitten. De vorm maakt eigenlijk de kwaliteit van bewegen beoordeelbaar. Niet om rapportcijfers uit delen, maar om te zien waar ontwikkel-, aandachts- en verzachtingspunten liggen.
Dus buiten het feit dat het er mooi uitziet om een aantal mensen synchroon van die ontspannen en gracieuze bewegingen te zien maken, is het dus ook nog nuttig.
Vroeger op school
Ik vergelijk het leren van Tai Chi wel eens met het leren schrijven. Vroeger op school leerden wij schrijven door eerst te leren hoe we de pen vast moesten houden. In Tai Chi termen: hoe sta ik eigenlijk op mijn benen?
Daarna leerden we de losse letters, door heel veel aaaaaaaaa’s achter elkaar te schrijven; eerst tussen twee lijntjes in, later een stippellijntje overschrijven, daarna je eerste losse a en dan op weg naar hele woorden en zinnen!
In Tai Chi: we oefenen eerst losse bewegingen of delen van bewegingen; daarna rijgen we ze aaneen tot een hele vorm.
Op de vierkante millimeter
Misschien herinner je je nog hoe jouw eerste a‘s eruit zagen. Hoekig, stoterig, kriebelig, met uitschieters. Soms zagen we het nut om een vloeiende a te kunnen schrijven niet zo in. Zo zal het ook bij de eerste Tai Chi lessen gaan. De bewegingen kunnen vreemd aanvoelen, het lichaam beweegt niet hetzelfde als dat van een meer gevorderd studenten of de leraar. En wat is eigenlijk het nut; waarom moet het precies zoals het moet, waarom wordt ik op de vierkante millimeter gecorrigeerd?
Allemaal begrijpelijke vragen, en misschien wordt nu ook de metafoor van het leren schrijven wat duidelijker. Want netjes leren schrijven leidt ertoe dat anderen kunnen lezen wat je schrijft. Dat je een boodschap kunt overbrengen, dat je je betekenisvol kunt uitdrukken.
Van vorm naar vrijheid
En: ondanks dat we allemaal hetzelfde leren als we leren schrijven, en ondanks dat we het geschrevene van (nagenoeg) iedereen kunnen lezen, is toch ieders handschrift anders. Ieder handschrift heeft persoonlijke kenmerken.
Zo is het ook bij Tai Chi. Ieders beweging ziet er een beetje anders uit, maar wat uitgedrukt wordt is steeds hetzelfde. De principes van de beweging zijn er steeds in terug te vinden.
Natuurlijk: ook de mate van geoefendheid speelt een rol. Iemand die tien jaar oefent zal anders bewegen dan iemand die drie weken bezig is. Dat laten we in dit verhaal even buiten beschouwing. Na enige tijd oefenen kunnen lichaamspatronen slijten en blokkades verzachten, maar ook de vorm van long-time beoefenaren zal persoonlijke trekjes hebben, net als een handschrift.
En dát is wat mij betreft een Kunst met een grote K: de vorm doen volgens het boekje, geen binnenbocht, niets afraffelen, alle aandachtspunten belichamen, en binnen dat schijnbaar strak beschrevene de vrijheid vinden waar we in Tai Chi voor oefenen…
