De film
De Amerikaanse documentairemaakster Kathleen Man Gyllenhaal brengt met ‘In Utero’ een meeslepende, cinematografische documentaire die op zoek gaat naar één van de grootste mysteries van het menselijke leven. Hoe verloopt het leven in de baarmoeder en wat voor blijvende impact heeft dit op ons verdere leven? Waarom zijn we wie we zijn? We zijn immers niet enkel het resultaat van een samensmelting van genen, maar ook van onze omgeving.
Aldus een deel van de inleidende tekst op de (mooie) website die ter gelegenheid van de vertoningen van de film in Nederland is gemaakt: inutero.info.
Vroeger en nu
We staan er vaak niet bij stil, maar het effect van gebeurtenissen in vroegere fasen van ons leven op het heden, is groter dan de meesten van ons denken. Mindfulness mag dan wel betrekking hebben op het hier en nu, we ontkennen het verleden (en de toekomst) niet. Over hoe de toekomst soms een veel te grote rol speelt in ons leven, schreef ik al eens een artikel.
Ook schreef ik een artikel naar aanleiding van het verschijnen van het boek Traumasporen, waarin ik ook vertelde over mijn persoonlijke werkervaring én de opleiding Somatic Experiencing (SE) – een lichaamsgerichte weg om trauma’s te helen – waarmee ik bezig was.
Somatic Experiencing
Kort samengevat is de visie achter SE dat een trauma geen psychologisch-, maar een biologisch probleem is. De grote overlevingsenergie die vrijkomt bij bijv. een auto-ongeval wordt vaak niet goed ontladen, zet zich vast in het lichaam en kan daar klachten gaan geven. Psychologische klachten als angst of depressie, of lichamelijke klachten als chronische pijn, stijfheid of medisch onbegrepen klachten.
De meeste psychologische behandelingen, zoals cognitieve therapie of exposure-therapie (de gebeurtenis herbeleven), werken niet of maar beperkt, alhoewel er een gevestigde orde is die daar niet aan wil (what’s new…). EMDR kan wél zeer behulpzaam zijn, net zoals SE dus. (En ook nog enkele andere therapeutische interventies, maar ik wil er nu niet al te diep op ingaan.)
Het begint in de baarmoeder
Het verleden is dus van grote invloed op ons huidige welbevinden en dan mag je wat mij betreft ‘het verleden’ heel ruim nemen: dat begint al in de baarmoeder. Een heel bekend voorbeeld van schade die kinderen in de baarmoeder oplopen is dat van de drugsverslaafde zwangere vrouw; zij zal zeer waarschijnlijk bevallen van een kind dat al schade heeft opgelopen…
Inmiddels staat ook de rol van stress en het effect op het ongeboren kind steeds meer in de belangstelling. Stress is dan niet alleen stress op het werk, maar ook een niet-harmonieuze thuissituatie, veelvuldige blootstelling aan geweld door het kijken van films of het spelen van games en/of onvoldoende rust nemen. Allemaal zaken die we erg gewend zijn en misschien leuk vinden, maar die ook ons stresssysteem ingeschakeld houden. En de ongeborene krijgt dat allemaal mee, meer dan de meeste mensen beseffen.
Het zal je dan waarschijnlijk ook niet verbazen dat mijn interesse voor de film In Utero bovengemiddeld was 😉 .
Een documentairefilm
In Utero is geen wetenschappelijke documentaire. Er wordt niet aangetoond wat de effecten van stress zijn op het ongeboren kind. De film is wel een erg mooi verslag van een groot aantal verhalen van (ervarings)deskundigen. Artsen, therapeuten (waarbij de psycho-analytici de overhand hebben, alsof dat de enige therapie is waar het verleden een rol speelt…), epigenetici. (De epigenetica is een relatief nieuw wetenschappelijk gebied dat zich o.a. bezighoudt met de wisselwerking van onze omgeving en onze genen.)
Alle betrokkenen vertellen indringende verhalen en hebben voorbeelden die weinig aan de verbeelding overlaten. Het leven in de baarmoeder is geen paradijs, zoals sommigen ons willen laten geloven. Dat kleine wezentje voelt alles wat de moeder meemaakt. Ieder plezierig moment, ieder moment van stress. Zodra we in de baarmoeder zijn, worden we beïnvloed door deze omgeving, net zoals we later voortdurend beïnvloed worden door de buitenwereld.
Van generatie op generatie
Ook het overdragen van trauma van de ene op de andere generatie komt in de film aan bod. Een gebied waar we veel minder van weten, maar dat minstens even fascinerend is en waar de epigenetica wellicht met antwoorden komt. Een gebied waar we de komende jaren waarschijnlijk ook meer aandacht voor moeten gaan krijgen wat mij betreft, om te voorkomen dat er opnieuw een tweede én derde generatie oorlogsslachtoffers komt.
Voor iedere zwangere?
In Utero is een aanrader. Hoewel het wetenschappelijk gehalte niet zeer hoog is, zijn de verhalen duidelijk en alarmerend, en gelukkig ook bijzonder inspirerend. Ik zou het helemaal geen verkeerd idee vinden als deze film standaard uitgeleend zou worden door verloskundigen aan zwangere vrouwen en hun partner bij een eerste zwangerschapscontrole. Het zou wel eens een hoop ellende kunnen schelen. Niemand zal zijn ongeboren kind bewust schade willen toebrengen, maar ik vermoed dat teveel mensen onwetend zijn over de impact van stress – in de meest brede zin van het woord – op het ongeboren kind.
Kijken?
Ik begreep dat het vertonen van de film in Nederland een particulier initiatief was van een aantal therapeuten. Hulde daarvoor! Maar ik begreep ook dat de film momentel niet meer vertoond wordt. Je zult dus zelf wat onderzoek moeten doen naar hoe je de film kunt zien (kijk o.a. op de officiële In Utero website) of moeten wachten tot de film op DVD verschijnt (als dat gebeurt tenminste).
Tot die tijd mag je je laten inspireren door de trailer hieronder.
