Verandert stress je brein? Onderzoekers van de Universiteit van Calgary ontdekken dat stress meer dan alleen besmettelijk is: het verandert het brein op cellulair niveau.
Onderzoek bij muizen
In een onderzoek dat recent gepubliceerd is in Nature Neuroscience, hebben Jaideep Bains, PhD, en zijn team op de Cumming School of Medicine’s Hotchkiss Brain Institute (HBI), onderdeel van University of Calgary, ontdekt dat stress die we oppikken van anderen ons brein op precies dezelfde manier kan veranderen als échte stress doet. Tenminste: dat laat de studie zien bij muizen.
“Veranderingen in het brein die gevolg zijn van stress versterken veel geestelijke aandoening zoals PTSS, angststoornissen en depressie“, aldus Bains, professor in het departement Fysiologie en Farmacologie en lid van de HBI. “Recente studies tonen aan dat stress en emoties ‘besmettelijk kunnen zijn’. Of dit ook echt blijvende gevolgen voor het brein heeft is nog niet bekend.”
Een keer stress, twee keer effect…
Het team van Bains bestudeerde de effecten van stress in paren muizen. Ze haalden één van de muizen weg bij de partner en stelden hem of haar bloot aan matige stress, waarna de muis weer terug mocht bij de wederhelft. Hierna onderzocht men de respons in een aantal heel specifieke hersencellen (de zgn. CRH-neuronen) die een rol spelen bij de respons van het brein op stress.
Men ontdekte dat de hersens van beide muizen, dus ook de niet aan stress blootgestelde helft van het paar, op dezelfde manier veranderden als gevolg van de stress.
Hoofdonderzoeker Toni-Lee Sterley: “Het is zeer opmerkelijk dat de CRH-neuronen van de partners die niet aan de stress blootgesteld waren, veranderingen ondergingen die identiek waren als die we in de gestresste muizen gevonden hebben.”
Een ‘alarm-feromoon’
Hierna onderzocht men ook nog het effect van stress wanneer de CRH-neuronen met behulp van een truc uitgeschakeld waren. Resultaat: geen overdracht van stress op de partner. Opmerkelijk was dat wanneer men de CRH-neuronen activeerde in de afwezigheid van stress, er wél overdracht van stress was op de niet-gestresste partner.
Men ontdekte dat de CRH-neuronen een soort ‘alarm-feromoon’ afscheidden dat de partner alarmeerde. Zo zou een stresssignaal naar meerdere leden van een groep verspreid kunnen worden. Mogelijk speelt dit mechanisme een sleutelrol in het overdragen van informatie, belangrijk bij het vormen van sociale netwerken bij diverse diersoorten.
Voordelen van sociale netwerken
Een ander voordeel van sociale netwerken is het feit dat een netwerk het effect van stress kan bufferen; als het ware kan verdunnen over de groep en zo ook minder lang voort laten duren. Dit effect lijkt overigens zeer selectief. Bij vrouwelijke muizen duurde het effect van stress op de CRH-neuronen in een sociale context veel minder lang dan op mannelijke partners…
En bij mensen?
Hoewel dit onderzoek zich toespitste 😉 op muizen, kan volgens Bains hetzelfde plaatsvinden in mensen. “Wij communiceren nu ook al onze stress aan anderen, vaak zonder het zelf in de gaten te hebben. Er is zelfs enig bewijs dat stresssymptomen bij kennissen en vrienden van mensen met PTSS verhoogd zijn. Daartegenover staat dat het kunnen aanvoelen van iemands emotionele toestand een belangrijk onderdeel is van het aangaan en onderhouden van sociale relaties.”
Het onderzoek van Bains’ groep suggereert dat stress en sociale interactie op een complexe manier met elkaar verbonden zijn. De gevolgen van deze connectie kan lang aanhouden en ons gedrag ook op een veel later tijdstip nog beïnvloeden.
Nabeschouwing
Stel je voor dat dit effect inderdaad bij mensen aangetoond gaat worden, iets dat me niet zou verbazen. Het zou een zekere ironie hebben. Immers: een systeem dat maakt dat we elkaar non-verbaal kunnen waarschuwen voor gevaar en dat evolutionair gezien levensreddend geweest kan zijn, dat in de continu gestresste wereld van nu eigenlijk z’n doel voorbij schiet en ons continu in de alarm-stand zet.
Chronische stress is in rap tempo het grootste gezondheidsprobleem aan het worden.
Het zou écht wel eens van groot belang kunnen worden in welke omgeving je je bevindt. Soms lijkt het daar ook wel eens op, als ik deelnemers in m’n groepen zie: mensen die in een erg stressvolle omgeving leven of werken, hebben soms extra moeite hetgeen ze in de lessen en thuis best goed afgaat, toe te passen in bijv. het werk.
Niet voor niets schreef ik eerder al dat een Mindfulnesstraining óók gebruikt kan worden als ‘zoethouder’ voor gestresste werknemers, zodat de omstandigheden op het werk zelf níét aangepakt hoeven te worden.
Stress: het nieuwe roken
En er komt een analogie bij me op.
Waar we in de jaren zestig geen idee hadden van de negatieve effecten van het roken, zo hadden we tot enkele jaren geleden nog niet in de gaten hoe slecht stress wel niet is. Nu blijkt stress niet alleen ongezond, maar kan er ook nog een vorm van mentaal ‘meeroken’ ontstaan die ook degenen die in de omgeving van een gestresst persoon zijn beïnvloeden.
Ik ga zelf niet graag op visite waar gerookt wordt. Nou ja, tegenwoordig zijn veel mensen bereid om niet te roken als er visite is, dus dat is steeds minder een probleem. Maar of je je stress ook uit kunt zetten om de visite niet te ‘verroken’, dat lijkt me een lastiger klus.
We gaan interessante tijden tegemoet…
Het gedeelte tot de nabeschouwing is een licht aangepaste vertaling
van dit artikel op EureAlert, over dit artikel op Nature.com.
Foto: Daniel Hjalmarsson on Unsplash
