Ik mocht weer een verhaal dat me erg raakte, van Qigong-meester Ken Cohen, vertalen.
“Lucht, licht en oefeningen waren nodig om alle vitale krachten tevoorschijn te halen zodat het lichaam zich volledig kon ontwikkelen. In het lichaam harmonieus ontwikkeld en gedragen tot het hoogste niveau vol energie, doet de geest van de dans haar intrede.” – – My Life (1927) door Isadora Duncan.
Tai Chi, een dans?
Kan T’ai Chi Ch’uan beschouwd worden als een dans, ook al is het dat in principe niet? Tai Chi is duidelijk begonnen – en wordt ook nog steeds beoefend – als een krijgskunst, een martial art. Zo staat de vorm bol van termen als slag, stoot, blok, greep, worp en allerlei verdedigende bewegingen die vervolgens op volle snelheid uitgevoerd kunnen worden.
Ik heb Tai Chi sparring geoefend – meestal met bokshandschoenen aan voor de veiligheid – met martial artists van verschillende stijlen: karate, taekwondo, kraanvogelstijl, etc. Tegenwoordig oefenen de meeste mensen voor hun gezondheid, qi-ontwikkeling of voor spirituele transformatie. Dit is een gevolg de verandering die ontstond na de Bokseropstand, waar de vechtkunst niet op kon tegen de westerse geweren en kanonnen. Vanaf toen zagen meer en meer mensen de Chinese vechtkunsten als een superieure weg naar gezondheid.
Expressie en kalmte
Kun je dan Tai Chi ook beoefenen als een meditatieve dans, met een heel specifieke en zeer verfijnde choreografie? Ik denk dat dat kan, hoewel sommige aspecten van dansen niet stroken met het beoefenen van Tai Chi in de volle diepte. Zo is dansen – in tegenstelling tot Tai Chi – vaak een persoonlijke expressie met een emotionele inhoud. Sommigen zouden Tai Chi als “sexy” omschrijven, maar het is absoluut geen tango. Dansen kan heel dramatisch zijn, waar Tai Chi – zelfs in zijn meest dynamische vormen (zoals bijv. Pao Chui 炮捶) – altijd kalmte als doel heeft. “Vind stilte in de beweging.”
Zo is Tai Chi ook geen performance kunst of iets waar muziek bij nodig is. De enige passende muziek bij Tai Chi is de muziek van de natuur, de muziek van stromend water, vogels en wind en de stilte van de sterren. Iedere muziek – ook Chinese muziek – zou het universele van Tai Chi beperken tot de stemming die de muziek voortbrengt. Tchaikovsky Tai Chi? Nee, laat maar. Bewaar dat maar voor Het Zwanenmeer.
Schoonheid als doel of als gevolg
Dansen benadrukt fysieke controle over het lichaam als een manier om mooie en gracieuze vormen en bewegingen te maken. Dit is anders dan het Taoïstische- en Tai Chi-principe van natuurlijkheid, zi ran 自然, dat wat spontaan oprijst van binnenuit. Schoonheid is nooit het doel van Tai Chi, maar altijd een natuurlijk gevolg van de opbouw en de ontspanning van de beweging.
Veel hangt af van hoe je dansen definieert en of je die definitie beperkt tot de meest beoefende en uitgevoerde dansstijlen van vandaag de dag. Als dansen wordt omschreven als een choreografie met ritmische bewegingen die voornamelijk gewaardeerd wordt om de symboliek en de esthetische expressie, dan is Tai Chi geen dans. Als de expressie daarentegen niet-symbolisch is (wat bij veel dansen het geval is) en het doel is vreugdevol bewegen, dan zou je Tai Chi kunnen beschouwen als een dans. Zoals William Blake zei, “energie is eeuwige vreugde”. En niet te vergeten: om authentiek te zijn, moet deze “dans” ook herkenbaar zijn als een methode om wu shu (martial arts, krijgskunst) te trainen.
Een wederzijdse aanvulling
Ondanks al deze verschillen kan Tai Chi training een aanvulling zijn voor een danser en vice versa. Eén van mijn eerste Tai Chi studenten, Rita Berger, was jaren voor ik haar ontmoette een danser bij het George Balanchine gezelschap en een leraar van Cleo Parker Robinson. Rita merkte dat Tai Chi enorm helpend was om het dansen beter te begrijpen en deelde ook de Tai Chi Zwaardvorm met het Cleo Parker Robinson dansgezelschap. En zo zijn er ook aspecten van het dansen en de pittige fysieke training die de Tai Chi beoefening kunnen helpen verbeteren.
Ik heb in de loop van mijn jaren als leraar gemerkt dat met name buikdansers vrij makkelijk Tai Chi leren, omdat hun vorm, net als Tai Chi, veel aandacht heeft voor de buik, het middel en het bewegen van het lichaam als geheel. Wist je trouwens dat de beroemdste krijgskunstenaar van de 20e eeuw, Bruce Lee, in 1958 de Cha Cha Cha kampioen van Hong Kong was? Hij snapte heel goed hoe dansen het voetenwerk en de balans van een krijgskunstenaar verbetert.
Tai Chi voor dansers
Toen ik mijn collega, de geweldige danser en Tai Chi leraar Lorelei Chang, over dit onderwerp sprak, gaf ze me een belangrijk inzicht. Zij is van mening dat de unieke vorm, de ontspanning, het lichaamsbewustzijn en de kwaliteiten van de Tai Chi-bewegingen zo belangrijk zijn, dat “Tai Chi een een belangrijk deel van het danscurriculum zou moeten zijn”. Daarnaast merkte ze op dat Tai Chi van belang zou kunnen zijn bij het voorkomen van dansgerelateerde blessures.
Bezoek eens een park, vroeg in de ochtend, in Taiwan of China en de kans is groot dat je er groepjes mensen Tai Chi, Qigong óf ballroomdansen ziet oefenen. Zowel Tai Chi als dansen kunnen de beoefenaar in een soortgelijke staat van levendigheid en vreugde brengen, ook al gebruiken ze verschillende methoden.
© Kenneth S. Cohen, met toestemming vertaald door Ronald de Caluwé
Foto: Kevin Olson on Unsplash
