Een vraag die bij mij opkwam na het zien van een advertentie van Ikea, waar de ‘stelling’ “Aandacht maakt alles mooier” te zien was (zie foto’s hiernaast en onderaan).
Een stelling is bedoeld om over na te denken, om te prikkelen. En dat deed deze stelling bij mij. Is dat nu zo, maakt aandacht alles mooier?
Met aandacht het moment beleven
In week 3 van de MBSR training bespreken we een opdracht na, waarbij deelnemers iedere dag van de afgelopen week een prettige gebeurtenis opgemerkt hebben. De vraag die daarbij centraal staat is “wat maakt een gebeurtenis nou plezierig?”
Eigenlijk zijn alle antwoorden die dan volgen (bijv. een fijn gevoel, genieten, warmte, rust, etc.) goed, of beter gezegd: deel van het antwoord. Want het antwoord op de vraag is feitelijk: aandacht. Aandacht maakt dat een plezierige gebeurtenis ook echt plezierig is.
Als je een plezierige gebeurtenis niet opmerkt, kun je hooguit achteraf, met je denkvermogen, reconstrueren dat het waarschijnlijk plezierig geweest was, bijv. het eten van dat gebakje, als je opgelet had. Als je er op het moment bij bent, kun je echt genieten en hoef je het niet bedenken.
In dat opzicht maakt aandacht dus eigenlijk alles wel mooier. Alle prettige momenten worden er directer en intenser door beleefd.
Onprettige momenten
Dan is er nog een andere categorie gebeurtenissen, namelijk de onprettige.
Wat doet aandacht daarmee? Welnu: Precies hetzelfde als met de prettige momenten. Onprettige momenten kunnen door aandacht ook uitvergroot worden, je kunt ze meer intens meemaken.
Maar dat willen we toch niet? We willen toch van ons ongemak af?
Natuurlijk, en daar zit een belangrijk kernpunt van de MBSR training. Van sommige ongemakken in het leven kom je niet af, die adem je niet zomaar even weg. En toch proberen we dat vaak zo hard. En als het niet lukt proberen we nog een beetje harder. En dat gaat zo door, tot we ons hele leven op de vlucht zijn voor het ongemak. We vluchten in werk, sociale contacten, sporten, drank en andere afleidingen.
Automatismen en conditioneringen
Allemaal niet-aandachtig gedrag. Automatismen en conditioneringen.
En daar ligt weer een andere sleutel, een ander kernaspect van de training. Als wegvluchten – wat synoniem is aan: geen aandacht willen geven – voor ongemak (blijkbaar) niet helpt, wat zou dan wel helpen? Inderdaad: er wél aandacht aan geven. Iets contra-intuïtiefs, klopt.
En dan ook nog een speciale manier van aandacht: mild, open, niet-oordelend.
Wat er dan gebeurt is dat het ongemak de ruimte krijgt – bijna letterlijk – en dat je kunt ontdekken dat dat niet automatisch betekent dat het je overspoelt of verlamt. Dat je stopt met het toevoegen van lagen van ongemak, die juist door je vluchtgedrag ontstaan.
En dat door het niet-toevoegen van die lagen ruimte kan ontstaan om je ook weer bewust te worden van andere zaken dan alleen je ongemakken.
Nee, aandacht maakt niet alles mooier, maar met een omweg toch weer wel.
Maar of ze dat bij Ikea weten…
