Een dagje Zutphen
In de herfstvakantie was ik een dagje in Zutphen. Daar kocht ik in de mooie oude boekwinkel van de firma Van Someren en Ten Bosch het boek “Mindfulness in alle eenvoud”. Het is geschreven door Bhante Henepola Gunaratana, een boeddhistische monnik uit Sri Lanka. Hij woont al jaren in Amerika, waar hij promoveerde in de filosofie. Deze uitgave is een vertaling van “Mindfulness in Plain English”.
Eenvoudige taal
De Engelstalige versie las ik al jaren geleden met groot genoegen. Ik was dan ook blij dat er nu een Nederlandse vertaling verkrijgbaar is. Deze is van de hand van George Hulskramer en is zeer goed leesbaar. De eerste zin van het voorwoord luidt: “Uit ervaring heb ik geleerd dat het gebruiken van eenvoudige taal de beste manier is om anderen iets duidelijk te maken.” En dat is zowel de auteur als de vertaler goed gelukt.
Vipassana
De titel is eigenlijk een beetje misleidend, want het gaat over vipassanameditatie, waarvan mindfulness slechts een component is. Het boek geeft richtlijnen voor het beoefenen van deze vorm van meditatie. In de inleiding beschrijft de auteur het onderscheid tussen de begrippen samatha en vipassana. Deze Pali woorden betekenen respectievelijk concentratie en helder inzicht. Ze worden ook wel vertaald met innerlijke rust en zuiver gewaarzijn. Het gaat in dit boek dus om het praktiseren van het laatstgenoemde.
Oefenen en vruchten plukken
In zestien hoofdstukken worden alle ins en outs van de vipassanameditatie beschreven. Het eerste hoofdstuk heet “Mediteren, waarom zou je?” Het doel wordt omschreven als “het transformeren van je persoonlijkheid”. De vruchten zijn bewuster leven, betere concentratie, verminderen van spanning en meer rust en stabiliteit.
De hoofdstukken twee en drie gaan in op de vraag wat meditatie niet is en wel is. Het misverstand dat mediteren alleen voor heiligen is en niet voor gewone mensen, dat het vluchten is voor de realiteit en puur egoïstisch, wordt ontzenuwd. Wat is het dan wel? Het is een vorm van mentale training die je leert zien wie je werkelijk bent, ego-loos gewaarzijn, niet langer misleid door een vals zelfbeeld.
De praktijk
Vervolgens wordt uitgebreid ingegaan op de praktijk. Gesproken wordt over de vereiste attitude (mildheid en geduld), hoe om te gaan met lichaam (houding/zit) en geest (afdwalen en weer terugkeren bij de adem). Het belang van discipline, vaste plaats en tijd, worden besproken. De schrijver adviseert om elke meditatie te beginnen met inleidende oefeningen. Daarmee bedoelt hij het beoefenen van metta (liefdevolle vriendelijkheid) voor jezelf en anderen.
Uitgebreid wordt beschreven hoe je kunt omgaan met problemen en stoorzenders. Hieraan zijn maar liefst drie hoofdstukken gewijd. Pijn, slaperigheid, verveling, onrust, weerstand, begeerte, twijfel, en nog meer hindernissen komen aan de orde.
Mindfulness is de kern
De kern van het boek is te vinden in hoofdstuk 13 “Aandachtig-zijn (sati)”, waarin mindfulness uitgediept wordt. Mindfulness, of zoals hier vertaald aandachtig-zijn, is de kern van de vipassanameditatie. Aandachtig-zijn is observeren zonder te oordelen. Het omvat drie fundamentele activiteiten: ten eerste herinnert het ons aan wat we aan het doen zijn, ten tweede zorgt het ervoor dat we de dingen zien zoals ze werkelijk zijn en ten derde betekent het doordringen tot in de diepste natuur van alle verschijnselen. Concentratie op zich geeft geen helder inzicht, alleen aandachtig-zijn leidt tot inzicht.
In verbinding
In de laatste hoofdstukken bespreekt de schrijver de rol die meditatie in het dagelijks leven kan spelen en wat het voor jou kan betekenen. Volgens hem is dat het opheffen van het ik-gevoel: het gevoel van afgescheiden zijn, de afstand die ervaren wordt tussen het “ik” en de ander. In het nawoord wordt nogmaals het belang van liefdevolle vriendelijkheid benadrukt.
Conclusie
Mijn oordeel over dit praktische boek is zeer positief. Zoals beloofd in de eerste zin van het voorwoord is het in klare taal geschreven. Een aanrader voor iedereen die werk wil maken van zijn of haar meditatiebeoefening.
© Pieter Korsuize
Gegevens van het besproken boek:
‘Mindfulness in alle eenvoud’ door Bhante Henepola Gunaratana, vertaald door George Hulskramer, uitgeverij Samsara, Amsterdam, 2018.
Oorspronkelijke uitgave:
Mindfulness in Plain English, uitg. Wisdom Publications, Boston, USA, 2002.
