Ik vond bijgaand artikel op Boeddhistisch Dagblad. Mooi en m.i. belangrijk. Mindfulness lijkt wel eens zijn wortel kwijt geraakt te zijn. Op dit weblog schreef ik er al geregeld over. Dit artikel hoort erbij!
Mindfulness populair in de Westerse wereld
Mindfulness lijkt in de Westerse wereld aan een niet te stuiten opmars bezig en wordt als een soort Haarlemmerolie aanbevolen tegen depressies, hoge bloeddruk, relatieproblemen en obesitas, om maar wat voorbeelden te noemen. Er zijn honderden vormen van boeddhistische meditatie, maar het huidige mindfulness wordt door velen gezien als de primaire vorm daarvan. Zij wordt sterk geassocieerd met het boeddhisme. Anderen zien het als een op zichzelf staand fenomeen, dat ook buiten een boeddhistische setting effectief is. Is dat ook zo?
Er zijn boeddhistische leraren die het onderwijs, de training in mindfulness doorgeven in een seculiere vorm, terwijl andere stellen dat mindfulness de essentie van het religieuze boeddhisme is. Hoe dan ook, in de huidige media is mindfulness sterk geassocieerd met het boeddhisme. Maar leven in het moment zonder (voor)oordelen is echter niet zoals mindfulness (juiste aandacht) in het historisch boeddhisme bedoeld is. Deze koppeling stamt uit de negentiende eeuw.
Het pad naar verlichting
De Pali term sati werd uit het Sanskriet voor het eerst in 1881 vertaald als ‘mindfulness’ door Thomas W. Rhys Davids (1843-1922), een officier in het Britse leger in de toenmalige Engelse kolonie Sri Lanka (Ceylon), die bekend stond als een belangrijke boeddhistische wetenschapper. Mindfulness is niet zozeer een vorm van meditatie, maar meer een factor die elke andere vorm van boeddhistische meditatie ondersteunt en succesvol kan maken.
In een opsomming van de 37 factoren die bevorderlijk zijn op het pad naar verlichting, komt mindfulness vijf keer voor en is ook opgenomen als het zevende element van het achtvoudige pad. Het is mindfulness die de geest vast probeert te houden bij het gekozen object van meditatie en laat terugkeren naar het object als deze afdwaalt.
Een bekende meditatie-instructie zegt: ‘Hou de geest als die van een wilde olifant op haar plek (meditatieobject) met het koord van mindfulness.’ Mindfulness voorkomt afleiding. Van mindfulness wordt ook gezegd dat zij de geest beschermt tegen het binnendringen van ongewenste elementen vanuit de zintuigen of gedachten — als een bewaker bij de deur.
Vier objecten van mindfulness
De term mindfulness is prominent in de Satipatthana Sutta (oude Boeddhistische tekst over de basis van mindfulness). Daarin worden vier objecten van mindfulness belicht en voorgeschreven: mindfulness van het lichaam; mindfulness van aangename, pijnlijke en neutrale lichamelijke en geestelijke sensaties. Mindfulness van mentale toestanden, het opmerken van de beïnvloeding van de geest door verschillende positieve en negatieve emoties. En mindfulness van dharma’s, in de zin van een contemplatie van verschillende belangrijke doctrinaire categorieën, met inbegrip van de bestanddelen van geest en lichaam en de vier edele waarheden.
De eerste van de vier, mindfulness van het lichaam, omvat 14 oefeningen, beginnend met mindfulness van de inademing en uitademing van de adem. Dit wordt gevolgd door mindfulness van de vier fysieke houdingen van lopen, staan, zitten en liggen. Vervolgens uitgebreid tot een volledig bewust zijn van alle activiteiten.
Mindfulness is dus niet beperkt tot meditatie (zitten) maar is bedoeld ter begeleiding van alle activiteiten in de loop van de dag. Mindfulness van het lichaam is bedoeld om tot het inzicht te komen dat het lichaam een verzameling van onzuivere elementen is die onophoudelijk ontstaan en vergankelijk zijn en waarbij iedere schijn van een permanent zelf ontbreekt. Dat wil zeggen, dat het lichaam, zoals alle samengestelde dingen, wordt gekenmerkt door drie kenmerken (trilaksana): vergankelijkheid, lijden en niet-zelf.
Boeddhisten die werkelijk kennis hebben van mindfulness, kunnen zich best wel verenigen in de strijd tegen hoge bloeddruk, maar zullen ook moeten erkennen dat mindfulness die door professionals vandaag wordt onderwezen een andere is dan die van de Boeddha.
Dit is een samenvatting van een artikel, in een serie van tien, over misvattingen in het boeddhisme, gepubliceerd in het Amerikaanse boeddhistisch magazine Tricycle, door de wetenschappers Robert E. Buswell Jr. en Donald S. Lopez Jr. Ze zijn co-auteurs van de Princeton Dictionary of Buddhism. Ik heb het op mijn beurt weer overgenomen van Boeddhistisch Dagblad (de link naar BD werkte niet meer; het artikel is ook niet meer te vinden op BD…).
Foto: Alexandre Chambon on Unsplash
