Oude wijsheid gaat samen met
nieuwe wetenschappelijke inzichten.

Inleiding

Misschien denk je nu dat er verschillende soorten mindfulnesstraining zijn. Dat is niet zo. Iedere mindfulnesstraining dient traumasensitief te zijn. Bij Relax More is dat het geval. Hieronder licht ik het hoe en waarom daarvan toe.

Recente wetenschappelijke inzichten laten zien dat onze levensgeschiedenis sporen nalaat. In verschillende artikelen op deze website schreef ik al over dit fenomeen:

Mindfulness, Tai Chi, Qigong en yoga worden wel eens gezien als wondermiddel tegen stress. Het is echter niet allemaal rozengeur en maneschijn. Door een goede kennismaking en begeleiding op een traumasensitieve manier, kunnen negatieve effecten tijdig bemerkt worden en in goede banen geleid. We spreken dan over traumasensitieve mindfulness.

Over trauma en adversity

Het klinkt soms best zwaar, dat woord trauma. Kinderen die mishandeld worden, soldaten in een oorlog, vluchtelingen voor een wreed regime, dié hebben een trauma, zo denken veel mensen. Over het begrip trauma schrijf ik elders op de website, daar kun je ook een aantal definities van het begrip trauma vinden.

Tegenwoordig wordt naast het begrip trauma ook het Engelse begrip adversity steeds vaker gebruikt, in de context van childhood adversity. Laten we dat begrip voor dit moment vertalen als ingrijpende- of overweldigende ervaringen uit de kindertijd. Zo is er ook aandacht voor de gevolgen van langdurige ingrijpende gebeurtenissen.

Ongeacht hoe je het noemt, trauma, adversity, langdurige-, chronische- of zelfs toxische (=giftige) stress, ervaringen van ernstige onmacht kunnen klachten en symptomen veroorzaken. Dit soort ervaringen zijn een deel van ieders levensgeschiedenis.

Mindfulness helpt toch bij stress?

Dat klopt. Trauma is een vorm van stress die zo heftig is dat je copingmechanismen overweldigd raken (coping = de manier waarop je met iets omgaat). Dus wat kan er mis gaan?
Nou, heel wat, zo blijkt. Mediteren (en dus ook mindfulness) kan ervoor zorgen dat symptomen van traumatische stress verergeren. Of dit ook gebeurt hangt o.a. af van de manier waarop een trainer omgaat met hetgeen een deelnemer vertelt over wat een oefening bij hem of haar teweeg brengt.

De pijnparadox

Het is een centraal idee binnen de Boeddhistische psychologie: het idee dat lijden erger wordt naarmate je het meer probeert te ontlopen, te ontkennen of te overschreeuwen. Het wordt ook wel de pijnparadox genoemd. Maar hoe kun je pijn nu verlichten door er méér aandacht aan te geven? Het blijkt dus dat dit werkt, iets waar we in de mindfulnesstraining uitgebreid bij stilstaan.

Trauma is toch ook pijn?

Dat klopt, maar wel een heel andere soort pijn. Het méér aandacht besteden aan traumatische pijn kan ervoor zorgen dat iemand in een draaikolk van herbelevingen wordt gezogen waar hij lastig weer uit komt en waarschijnlijk hulp bij nodig heeft.

Was het dan te mooi om waar te zijn?

Het is naïef om te denken dat een 8-weeks programma volgen voldoende is om van alle geestelijke nood in je leven af te komen. Mindfulness is géén psychologische of spirituele paracetamol die voor alles helpt, en is dat ook nooit geweest.

Toch is het heel goed mogelijk om de risico’s voor mensen met een trauma in de geschiedenis te beperken. Dan kun je tóch de vruchten van een mindfulnesstraining plukken. Mindfulness kan echt veilig én effectief zijn. Dan hebben we het dus over traumasensitieve mindfulness.

Je kunt mindfulness prima beschrijven als het vermogen om je eigen gedrag, emoties of gedachten te observeren en te sturen, al naar gelang de situatie dat van je vraagt. Deze vorm van zelfregulatie is uitermate behulpzaam bij het gezond(er) omgaan met verschillende post-traumatische verschijnselen. Zo krijg je wat meer controle over hoe je omgaat met de gedachten, gevoelens, herinneringen en de soms ondraaglijke fysieke sensaties die bij een trauma kunnen voorkomen.

Traumasensitieve mindfulness

De Canadese psychotherapeut en mindfulnesstrainer David Treleaven heeft de afgelopen jaren hard gewerkt om het traumasensitief werken bij het begeleiden van meditaties op de kaart te krijgen. Ook mindfulness-grondlegger Jon Kabat-Zinn onderschrijft dit belang. In Spirit Rock, het meditatiecentrum dat gesticht werd door Jack Kornfield, wordt van de leraren verwacht dat zij serieus werk maken van hun deskundigheid op het gebied van traumatische reacties en hoe daarmee om te gaan.

Wanneer we spreken over traumasensitieve mindfulness, dan is er tijdens de lessen of training:

• onderkenning van de diepgaande en veelomvattende impact van trauma,
• herkenning van de tekenen en symptomen van trauma, alsmede kennis van wegen naar herstel,
• integratie van deze kennis in de lessen, procedures en handelwijzen, en
• wordt zo de kans op extra negatieve impact van de training (de zogenaamde ‘hertraumatisering’) actief gereduceerd.
  (bron: Treleaven, ‘Traumasensitieve mindfulness’)

Een persoonlijk pad

Ik merkte tijdens mijn eerste lessen in meditatie en Tai Chi heel goed dat deze disciplines iets teweeg brengen onder het oppervlak. Bij het lesgeven in Tai Chi en het begeleiden van mindfulness– en compassiegroepen viel me al snel op dat het niet bij iedereen evengoed “aansloeg”. Ik legde al snel de link met een levensrugzak vol impactvolle gebeurtenissen. In de gesprekken die ik had met deelnemers werd dit bevestigd.

Zo ben ik eigenlijk al vanaf 2009 bezig om steeds meer te gaan werken op een manier die we nu traumasensitief noemen. Het was voor mij ook een reden om de opleiding tot Somatic Experiencing® practitioner te gaan volgen. Zo kreeg ik diep inzicht in hoe ons zenuwstelsel werkt bij stress en trauma. Zo kon ik ook mijn eigen rugzak een heel stuk lichter maken. Dit maakte mij ook weer een betere begeleider van de lessen. Wie zijn eigen emotionele huishouding beter op orde heeft, kan voor een ander waardevoller zijn en een voorbeeld.

In de loop van de jaren ben ik het geleerde steeds vaker en meer bewust gaan inzetten tijdens de trainingen.

Een specialiteit?

Wat je aandacht geeft, groeit, is een bekend gezegde in mindfulnessland. Zonder er actief naar op zoek te zijn, vinden steeds vaker mensen met een meer gecompliceerde achtergrond me voor het volgen van een training of voor individuele sessies.

Voel je vrij om contact op te nemen met nadere vragen.

Relax More heeft al meer dan 12 jaar ervaring
met het geven van mindfulnesstrainingen.

Check de agenda wanneer weer een training start.