Ik ben recent gevraagd een artikel te schrijven voor het blad “Politie in beeld”.
Ziehier het resultaat:
Oefening baart kunst,
over het trainen van lichaam én geest.
Inleiding
Als politieagent weet je dat het belangrijk is om fit te zijn. Het werk vraagt soms het uiterste van je lichaam. Overigens is dit niet alleen het geval bij lichamelijke inspanning zoals het overmeesteren van een verdachte of het temperen van opgelopen emoties. De meeste mensen hebben niet in de gaten hoe belastend kantoorwerk feitelijk is voor het lichaam.
Er is aandacht voor lichamelijke fitheid bij de politie. Over aandacht voor lichamelijke aspecten tijdens kantoorwerk kom ik misschien een andere keer te spreken. In dit artikel wil ik eens aandacht besteden aan mentale fitheid.
Mentale fitheid?
Zo vanzelfsprekend als het is om je lichaam een beetje in vorm te houden, zo weinig aandacht hebben we voor mentale fitheid. En dat is eigenlijk vreemd. Want iedereen begrijpt dat het lichamelijk in conditie blijven inspanning vraagt, en dat dagelijkse zorg voor het uiterlijk nodig is door te douchen en je tanden te poetsen.
Maar we vinden het schijnbaar logisch dat mentale fitheid en emotionele stabiliteit ons aan komen waaien. Dat je daar niet voor hoeft te trainen. Dat dit vanzelfsprekende grootheden zijn, die je gewoon hebt. Niets is minder waar, zoals veel agenten met burn-out-verschijnselen of post-traumatische stress kunnen beamen.
Stress
Stress hoort bij het leven. Net zoals je van teveel stress een burn-out kunt krijgen, kun je van te weinig stress een zogenaamde bore-out krijgen. Van te weinig prikkels kun je moe worden, suf en lusteloos en uiteindelijk ook echt lichamelijk ziek. Stress is dus niet alleen negatief.
Ons lichaam heeft een buitengewoon mooi systeem om met fysieke stress, bijv. in de vorm van dreiging, om te gaan. We kennen allemaal het effect van adrenaline wel. Samenvattend helpt het ons te vechten of te vluchten.
Een perfect systeem, dat ons misschien het leven al eens gered heeft.
Maar het systeem is niet selectief. Het wordt ook ingeschakeld bij psychologische stress, bijv. bij een vervelende opmerking, een boze e-mail, tijdsdruk, een volle agenda. Natuurlijk niet zo voluit als bij een echte fysieke dreiging, maar de waakvlam van het systeem gaat aan en de teller loopt.
Als dat maar lang genoeg duurt en er is onvoldoende tijd tussendoor om te ont- stressen (waarover dadelijk meer), dan kun je daar ziek van worden. Het begint vaak met moeheid en slechter slapen. Misschien hoofdpijn, wat prikkelbaar worden. Er zijn tal van verschijnselen mogelijk, en kan uiteindelijk leiden tot een burn-out, overspannenheid of depressie.
Opletten
Heel vreemd is het allemaal niet. We leven in een wereld die steeds harder wordt en sneller gaat. In onze opvoeding is wel aandacht voor tanden poetsen, maar niet voor mentale hygiëne. De prestatiedruk begint al vroeg.
Veel mensen lopen in de fuik van teveel stress. De symptomen worden weg gewuifd, want iedereen is wel eens moe en slaapt wat slechter, dat is nu eenmaal zo. Misschien is de cultuur op het werk er wel een van “niet zeuren maar doorgaan”. Is er geen gelegenheid om de waakvlam van het stresssysteem even te laten afkoelen.
Dan is de noodzaak van oplettendheid des te groter, zodat je niet terug gefloten wordt door een instortend systeem, dat we een burn-out noemen.
Wat is dan mentale fitheid?
Mentale fitheid begint met enige mate van bewust zijn van de werking van onze geest, het mechanisme van stress en het ontkennen van verschijnselen. Immers, zoals boven beschreven, het is niet prettig om je gespannen te voelen, dus we doen vaak moeite om dat gevoel te ontwijken.
Maar dit gevoel is, behalve onprettig, ook een belangrijk signaal!
Mentale fitheid oefen je door te leren luisteren naar de signalen die er zijn. Dat zou zweverig kunnen klinken, maar het is het beslist niet. Dit luisteren is gewoon te trainen, bijv. in een Mindfulness training.
Ont-stressen kun je leren
Mindfulness is zonder oordeel weet hebben van wat er plaatsvindt in je lichaam en je geest. Al ruim 30 jaar worden er trainingen in gegeven. Het begon allemaal in een ziekenhuis in de VS. Een arts met veel meditatie-ervaring ontwikkelde de training om mensen met chronische pijn of invaliditeit, die door de artsen niet meer geholpen konden worden, tóch een handvat te geven om anders met hun klachten om te gaan en het leven zo draaglijk mogelijk te maken.
En wat blijkt? Het werkt. Door te oefenen kun je “leren zien” hoe je omgaat met de dingen die je niet prettig vindt. Hoe je omgaat met pijn of stress. Je leert zien hoe volledig automatisch je in de vecht-stand gaat om pijn en stress niet te voelen. En hoe averechts dat werkt.
Als je vanuit het automatisme reageert, zie je niet wanneer je een keuze hebt. Een keuze om eens anders te reageren dan je gewoonlijk doet. De gewoonten die zijn bepaald in je opvoeding en de cultuur waarin je opgroeit. Gewoonten die ons leven veraangenamen, want als je bij alles wat je doet steeds moet nadenken, dan zouden we ook heel moe worden. Maar soms is het handiger om niet uit gewoonte te reageren. Bijv. bij het omgaan met ongemak of stress. Om uit de automatische vechtstand te stappen.
Zoals mensen met chronische pijn met behulp van deze oefeningen leren om niet meer automatisch meegesleurd te worden door hun pijn, en zelf weer vat op hun leven te krijgen, zo leren anderen om beter met stressklachten om te gaan.
Oefening baart kunst. Niet oefenen baart helemaal niets. Dan is op z’n minst de kans groter dat je terug gefloten wordt door een instortend systeem in de vorm van een burn-out of overspannenheid.
Tanden poetsen is niemands hobby. Je doet dat gewoon iedere dag minstens één keer. Gewoon, om je gebit schoon te houden en de adem fris. En omdat je dat geleerd hebt van je ouders.
Misschien is het eens tijd om na te denken over een dagelijkse poetsbeurt voor onze geest. Gewoon, omdat opgeruimd netjes staat, ook IN ons hoofd.
En om stress de baas te blijven, te voorkomen dat stress de baas wordt over jou.
Een stressbestendiger agent is geen agent die harder is dan anderen, die zijn gevoel beter weg kan cijferen, maar iemand die een open houding heeft naar de burgers, emotioneel stabiel is, goed kan luisteren, door kan pakken wanneer dat nodig is, zónder mee te schieten in zijn of haar eigen emoties.
Die ook bereid is om naar zichzelf te kijken en te blijven leren.
En al die vaardigheden mag je ook buiten het werk gebruiken.
Foto: Ben Koorengevel on Unsplash
