Inleiding
Recent onderzoek van wetenschappers uit IJsland en Zweden laat zien dat mensen die PTSS (Post-Traumatische Stress Stoornis) hebben gehad een verhoogde kans hebben op het krijgen van auto-immuunziekten. Het onderzoek is gepubliceerd in het vooraanstaande Journal of the American Medical Association (JAMA).
Over PTSS en auto-immuun
Omdat sommige lezers van dit artikel niet zo bekend zijn met medische begrippen, licht ik eerst twee belangrijke begrippen toe.
PTSS
Een Post-Traumatische Stress Stoornis kan optreden na heel veel verschillende overweldigende gebeurtenissen, dus niet alleen bij oorlog, ernstig uiterlijk geweld of misbruik. Meer “alledaagse” situaties, zoals gepest worden op school of op het werk, een zware bevalling, plotseling verlies van een dierbare of langdurig gevangen zitten in een slechte relatie, kunnen ook allemaal leiden tot post-traumatische klachten.
Het is heel goed mogelijk dat chronische stress en trauma op dit moment tot de meest belangrijke oorzaken van menselijk lijden horen.
PTSS kan zich op veel verschillende manieren uiten, maar centraal staat steeds dat de cliënt het gevoel heeft vast te zitten en moeite heeft om relaties met de omgeving op een goede manier te onderhouden. De laatste jaren blijkt steeds duidelijker dat een lichaamsgerichte benadering (bijv. o.b.v. Somatic Experiencing®) betere resultaten geeft dan meer cognitief gerichte therapieën of therapieën die gebaseerd zijn op herbeleving.
Auto-immuunziekte
Dit zijn ziekten die ontstaan doordat het afweersysteem (= immuunsysteem) van het lichaam antistoffen produceert tegen eigen (= auto-) lichaamscellen, weefsels of organen, waardoor die worden aangetast of ziek worden (bron). Wat de mechanismen hierachter zijn is veelal nog onduidelijk.
Behandelen is vaak lastig, hetgeen erop neerkomt dat de symptomen onderdrukt worden met bijv. corticosteroïden (een bepaald soort ontstekingsremmers) of immunosuppressiva (medicijnen die de afweer onderdrukken = suppressie).
De laatste jaren zijn nieuwe hypothesen (= veronderstelling of onderzoeksvraag) geuit. Een ervan is dat de toegenomen hygiëne in onze jeugd ervoor zorgt dat ons afweersysteem als het ware te weinig te doen heeft (welk kind wordt er nu nog iedere dag vies van het buiten spelen?) en daardoor een lagere drempel heeft om lichaamseigen cellen op te ruimen.
Een ander idee is dat chronische stress, waarvan al bekend was dat het invloed op de afweer heeft, ervoor zorgt dat de afweer als het ware op hol slaat.
Onderzoeksopzet
De studie is verricht met behulp van databases die in Zweden worden bijgehouden over de gezondheid van de bevolking. In deze databases heeft men meer dan 100.000 personen gevonden die de diagnose PTSS of een andere trauma-gerelateerde diagnose kregen tijdens de onderzoeksperiode van ruim 30 jaar (begin 1981 – eind 2013).
We spreken dan over een retrospectief cohortonderzoek (= onderzoek van een grote groep [= cohort] mensen, terug [= retro] kijkend [= spectie] in de tijd), een onderzoekstype dat een tamelijk hoge bewijskracht heeft (“Cohort Studies” in de pyramide).
De andere trauma-gerelateerde diagnosen die in het onderzoek werden betrokken zijn acute stressstoornis, aanpassingsstoornis en ‘overige stressstoornissen’. Al deze diagnosen zijn gestandaardiseerd en gecodeerd in de International Classification of Diseases (ICD).
De mate waarin individuen (langer dan 1 jaar) na hun vastgestelde stressstoornis gediagnosticeerd werden met een auto-immuun ziekte (uit een lijst van 41) werd vergeleken met de mate van voorkomen daarvan bij hun broers en zussen en bij maar liefst 10 willekeurige individuen van dezelfde leeftijd en geslacht. Dit betekent dat deze controlegroep van willekeurige individuen in dit onderzoek groter was dan 1 miljoen (!) mensen.
Resultaten
Uit het onderzoek bleek dat mensen met PTSS of verwante stressgerelateerde aandoeningen een 30% tot 40% grotere kans hadden op het krijgen van een auto-immuun ziekte op een later tijdstip in hun leven, waaronder diabetes type 1, systemische lupus erythematosus (SLE), MS, ziekte van Addison en ziekte van Crohn.
Dit percentage is groot genoeg (= significant) om te mogen stellen dat de onderzochte stressstoornissen daadwerkelijk te maken hebben met het ontstaan van de auto-immuunziekten.
Daarnaast bleek dat het risico op auto-immuun ziekten groter was naarmate de diagnose PTSS op jongere leeftijd werd vastgesteld. Alle in het onderzoek bekeken stressgerelateerde aandoeningen gaven een verhoogd risico op het ontwikkelen van een auto-immuunziekte. De diagnose PTSS gaf duidelijk de grootste kans.
Opgemerkt moet worden dat een beperking van het onderzoek is dat alleen ernstiger auto-immuunziekten, waarvoor medische behandeling gedurende enige tijd nodig was, onderzocht zijn. Als behandeling door een huisarts gebeurde, was dit niet vastgelegd in de onderzochte databases. Daar kunnen de onderzoekers uiteraard niets aan doen, maar het is wel van belang om te weten.
Er zijn nog enkele beschreven tekortkomingen, maar die zijn te specialistisch om in dit artikel te beschrijven en zij doen bovendien geen afbreuk aan de conclusies.
Belang
Onderzoekers Unnur Anna Valdimarsdóttir, professor aan de Medische faculteit van de Universiteit van IJsland en Huan Song, post-doc onderzoeker aan de dezelfde faculteit, leidden het onderzoek en publiceerden in JAMA.
Volgens hen zijn deze resultaten een belangrijke mijlpaal in het vergroten van onze kennis over de impact van trauma en stressstoornissen op de ontwikkeling van auto-immuun ziekten.
We wisten uit eerder onderzoek dat teveel stress ons immuunsysteem kan verstoren, maar dit het eerste onderzoek dat een verband aantoont tussen PTSS en andere stressstoornissen en een toegenomen kans op auto-immuunziekten in een grote onderzoekspopulatie.
Eerder onderzoek in dit veld was vooral gebaseerd op Amerikaanse soldaten, voornamelijk mannen dus met een bepaald type trauma. Die studies hadden ook methodologische tekortkomingen, die wij in ons onderzoek en analyse konden vermijden.
Hoe dan ook, er is meer onderzoek nodig. Momenteel zijn we met een groot onderzoek in IJsland bezig, de SAGA cohortstudie, een unieke studie over de impact van trauma op de gezondheid van vrouwen. Dat is een mooi vervolg-project.
Nabeschouwing
Wat een klus, om die databases door te spitten, de juiste vragen te stellen om de gegevens eruit te krijgen en al die gegevens op een rijtje te zetten en te duiden. Zelfs met de computerhulp die tegenwoordig mogelijk is. Ik heb het hele onderzoek gelezen (dus niet alleen de samenvatting en de conclusies) en vind het zeer de moeite waard er dit artikel aan te wijden.
Het onderzoek maakt een gedegen indruk en de conclusies mogen er zijn. Maar wat kunnen we ermee?
Ik zou vier aspecten onder de aandacht willen brengen.
Lichaam en geest
Dit onderzoek benadrukt nog maar eens dat er wel degelijk een verband is tussen gebeurtenissen in ons leven en gevolgen ervan op somatisch (lichamelijk) en mentaal gebied. Ik schat in dat het nog even nodig zal blijven om dit soort onderzoeken te doen, voordat het in alle reguliere gezondheidszorg-bastions is doorgedrongen dat lichaam en geest elkaar wel degelijk beïnvloeden, of zelfs: niet te scheiden zijn. Misschien dat u, waarde lezer, ook nog een beetje moet wennen aan dat idee. Hopelijk draagt dit artikel daaraan bij.
Gezondheidszorg
Als er één gezegde is dat men in de gezondheidszorg wat beter tot zich door mag laten dringen, is het wel “voorkomen is beter dan genezen”. Vallen auto-immuun ziekten na een trauma dan te voorkomen? Ik denk eerlijk gezegd dat dat wel eens het geval zou kunnen zijn, als we PTSS sneller onderkennen en de behandeling ervan meer laten stoelen op nieuwe en effectievere methoden.
Er is toenemend wetenschappelijk bewijs, zoveel dat het eigenlijk niet meer ontkend kan worden, over hoe ons lijf en zenuwstelsel nu écht werken bij stress en trauma, en er zijn therapievormen die op dit niveau werken.
U heeft géén auto-immuunziekte?
Dat kan heel goed, want auto-immuunziekten hebben een prevalentie (= mate van vóórkomen) van tussen de 6% en de 10% van de volwassenen, afhankelijk van welke bron men daarvoor raadpleegt. De kans is echter aanzienlijk groter dat u te maken heeft met chronische stress (ook zonder dat u zich dat bewust bent, chronische stress is echt hedendaags gezondheidsprobleem nummer 1) of misschien een overweldigende gebeurtenis heeft meegemaakt die bij tijd en wijlen opspeelt in uw herinneringen of in bepaalde situaties.
Hiermee is er een kans dat u een auto-immuunziekte gaat ontwikkelen. Deze kondigen zich vaak niet aan. Ook voor u geldt dat voorkomen beter is dan genezen. Zorg dus goed voor uzelf. Stel uzelf bijv. eens wat vaker de vraag “is datgene wat ik nu doe of wil bereiken nu écht zo belangrijk om er mijn gemoedsrust voor op te geven?”
En overweeg eens om een preventieve training te volgen en zo handvatten te krijgen om deze vraag te beantwoorden.
Vergeet daarbij niet dat er méér ziekten zijn waarbij een verband is aangetoond tussen stress en het ontstaan of verloop van de ziekte. Daar gaat dit artikel niet over, maar het totale aantal gezondheidsproblemen waarbij het verband tussen stress en/of leefstijl en ziekte een rol speelt, kon wel eens veel groter zijn dan we tot nu toe denken.
Een éxtra reden om goed voor uzelf te gaan of blijven zorgen!
Maatschappij
Nóg interessanter of wellicht fundamenteler rond het thema voorkomen en genezen is misschien wel de vraag “kunnen we PTSS voorkomen?” Ook hier denk ik dat het antwoord ‘ja’ is, én ik weet dat ik nu klink als een hopeloos romantische idealist. We zullen immers moeten stoppen met oorlog voeren, geld minder leidend laten zijn in onze economie, beter voor onszelf en onze naasten moeten gaan zorgen, geen druk meer leggen op onze kinderen en meer zorg geven aan de zwakkeren in de maatschappij.
Nou ja, ga er maar aan staan. Desalniettemin is dat wat ik steeds in m’n achterhoofd heb bij de trainingen, lessen en sessies die ik geef. Ik bevind me gelukkig in goed gezelschap: de Dalai Lama zei eens (vrij vertaald):
Wanneer ieder kind leert mediteren, zijn we met één generatie van de meeste wereldproblemen af.
Zo is het maar net, wat mij betreft 😉 .
Het volledige onderzoek is ter inzage in ons centrum.
Voor dit artikel heb ik delen van deze webpagina vertaald.
Foto: Timothy Eberly on Unsplash
