Adem - Relax More

« Naar Relaxicon begrippenlijst

De adem is geen stoffelijk ‘ding’ dat vrij geprepareerd kan worden of zichtbaar gemaakt kan worden op een foto of scan. Het is de lucht die we in- en uitademen. Ademen is een levensproces.

Technisch

Technisch gezien is ademen het proces van het uitzetten en weer inkrimpen van de romp, meestal het eerst gevoeld in de borst en de buik, waardoor lucht in- en uitstroomt. Nóg technischer geformuleerd: De ademhaling is een gecoördineerde activiteit van het diafragma en de bekkenboden met excentrische controle van de spieren die geassocieerd zijn met de thorax en het abdomen. Het diafragma speelt ook een cruciale rol bij de spinale stabiliteit tijdens bewegingen, waardoor er een sterke connectie bestaat tussen ademhaling, spinale stabiliteit en beweging. (bron)

In de longen vindt hierbij uitwisseling plaats van (vooral) zuurstof en kooldioxide. De gehaltes van deze stoffen in ons bloed worden nauwkeurig bewaakt door receptoren [= meetinstrumentjes] in de wand van een aantal grote bloedvaten. Zij geven vervolgens deze informatie door aan het ademcentrum in onze hersenstam, die de diepte en het tempo van de adem regelt.

Autonoom of … ?

Gelukkig hoeven we de ademhaling niet zelf te regelen, anders zouden we een probleem krijgen wanneer we gingen slapen. De adem wordt geregeld door het autonome zenuwstelsel. In tegenstelling tot andere autonome functies (zoals bijv. spijsvertering, hartslag, zweten) is de adem óók toegankelijk voor onze bewuste controle en zo door ons te sturen.

Met het bewust beïnvloeden van de adem hebben we een soort toegangspoort tot het autonome zenuwstelsel, waarbij we dan meestal op zoek zijn naar het parasympatische deel ervan, het deel dat voor rust en herstel zorgt.

In de meditatie

De adem symboliseert in veel culturen en spirituele tradities een brug tussen lichaam, geest en gemoedstoestand. Het Latijnse woord ‘spiritus’ (waar spiritualiteit van afgeleid is) betekent ‘geest’ en ‘adem’. Datzelfde geldt voor het Hebreeuwse ‘ruach’.

De emotionele, mentale en fysieke toestand weerspiegelen zich in het adempatroon.
In de meditatie besteden we vaak aandacht aan de adem door het ademproces te observeren en eventueel met zachte intentie de adem te beïnvloeden in de richting van iets meer zachtheid en ontspannenheid.
Voor veel mensen die beginnen met mediteren is het uitdagend om de adem te observeren met vriendelijke aandacht zónder dat proces te beïnvloeden of controleren. Dit is illustratief voor de vervreemding die er is van ons eigen lichaam, voor het gebrek aan vertrouwen in de intelligentie van ons lichaam en voor de overschatting van het belang van onze wilskracht.
Een mooi startpunt voor een mindfulnesstraining…

Uniek?

Ademen is een eigenschap van alle levende wezens. Zelfs bacteriën die geen zuurstof gebruiken, halen adem, maar dan om bijv. nitraat of sulfaat op te nemen in plaats van zuurstof. Planten en bomen ademen (meestal) kooldioxide in en zuurstof uit.
Maar ademen doen ze allemaal.

Relax More - Adem (Foto: Artem Sapegin on Unsplash)

Ademhaling en dat stille moment wanneer het lichaam spreekt

Een mooie bijdrage van Lies Bijl.

Maar wat we zo zelden horen.
Welke vorm van beweging je ook kiest, vroeg of laat krijg je instructies over de ademhaling. Die kunnen heel verschillend uitpakken. Wat voorbeelden:

de inademing moet langer zijn dan de uitademing, of omgekeerd; je moet door de neus, nee je moet door de mond inademen; je moet in de buik ademhalen; let vooral op de uitademing; je moet de ribben op te tillen bij de inademing, enzovoort.

Hoe goed bedoeld ook, deze adviezen pakken steeds maar een deelaspect. Ze doen geen recht aan de samenhang tussen ademruimte en spanning elders in het lichaam.

Een baby ademt gewoon

Bij je geboorte begon je zonder enige instructie te ademen. We kunnen heel wat leren door zo’n babylijfje te observeren: hij/zij ademt met het gehele lichaam: van top tot teen. Vooral gapen gebeurt met overgave: iedere vezel van dit jonge mensje gaapt mee.

Als we onze vrije adem verliezen

Dit vrije ongecompliceerde ademen raken veel mensen min of meer kwijt in de loop van het leven. Goedbedoelde adviezen gaan vaak alleen over het meest op de voorgrond liggende probleem.
Dit kan leiden tot meer belemmeringen:

Iemand gaat overdreven veel aandacht besteden aan het opbollen van de buik
met spierkracht de ribbenkast optillen
of andere oplossingen om maar te doen wat gevraagd wordt

Aangezien wij mensen met onze wil ons lichaam kunnen dwingen, verdwijnt de natuurlijke mooi gecoördineerde golfslag van lucht. Dit betekent niet alleen: minder zuurstof voor het lichaam en daardoor minder energie. Het grijpt diep in op het zelfregulerend vermogen van ons lichaam en onze geest.

Dat stille moment als de uitademing klaar is en de inademing nog moet beginnen

In mindfulness train je je vermogen om open waar te nemen. Je volle aandacht voor de sensaties die ontstaan bij het in- en uitstromen van de lucht.

Dat is iets anders dan mechanisch denken over de inademing gevolgd door de uitademing, gevolgd door de inademing, enzovoort. Je gaat ervaren dat het lichaam antwoord op deze weldadige aandacht. Wees nieuwsgierig.

Luister naar je lichaam. Geen haast, de golf van het instromen van de lucht, de golf van het uitstromen van de lucht en dat magische moment dat alles stilvalt. Het moment dat het lichaam even helemaal stilligt. Dit is het moment dat het lichaam een diepe impuls krijgt voor de herstellende processen.

Dit is het moment dat je opeens een inzicht kan krijgen.
In de meditatie traditie wordt wel gesproken over “die kleine zachte stem”, een intuïtieve inval.

De reset button.
Het helpt om te weten dat dit moment bestaat.
Dwing het niet.
Laat je in de stilte verrassen door het opkomen van de vloed.

Grote foto: Mila Young on Unsplash