Het lijkt wel of er de afgelopen tijd veel boeken en artikelen zijn waarin mindfulness er wat bekaaid van af komt. Recent schreef ik over “De Weg” en over een kwalitatief mager artikel in Psychologie Magazine.
Standvastig
Nog tamelijk nieuw in de boekwinkels is “Standvastig”, met de subtitel “Onder alle omstandigheden jezelf blijven” en een prikkelende sticker met “#1 anti-zelfhulp bestseller uit Denemarken“. Dit, tezamen met een aardige recensie in de NRC, maakten dat ik erg nieuwsgierig werd naar het boek. Het boek is geschreven door hoogleraar psychologie Svend Brinkmann.
7 stappen
Brinkmann rekent in 7 stappen (misschien een sneer naar andere populaire 7-stappen zelfhulpboeken?) af met de moderne zelfhulpcultuur en zogenaamde positieve psychologie. In vlotte en duidelijke – zelfs bij tijd en wijle wat provocerende – taal geeft hij zijn tegendraadse adviezen:
- stop met naar je innerlijke stem te luisteren
- concentreer je op het negatieve in je leven
- zet je nee-hoed op
- onderdruk je gevoelens
- ontsla je coach
- lees een roman in plaats van een zelfhulpboek of biografie
- sta stil bij het verleden
Irritatie
Met name in de eerste helft van het boek riep Brinkmann nogal wat irritatie bij me op. Ik ben het op die eerste vier punten eigenlijk ook helemaal niet met hem eens. Brinkmann verwart m.i. de ‘innerlijke stem’, die je kan zeggen dat je zin hebt in chocola, met het begrip intuïtie, want hij gebruikt beide door elkaar om aan te geven dat we niet altijd chocola moeten kopen als onze “intuïtie” dat zegt. Een beetje slordig voor een professor psychologie, vind ik.
De voorbeelden die hij aanhaalt die wél enig hout snijden, overdrijft hij dusdanig dat het gelijk weer over de top is.
Pas in hoofdstuk 5, over de doorgeslagen coachings-cultuur, kan ik een beetje met hem door een deur. Het hoofdstuk over het lezen van een roman in plaats van een zelfhulpboek is zelfs gewoon mooi gevonden en een zinnig weerwoord op de zelfhulpboeken-rage. Ook het hoofdstuk over het stilstaan bij het verleden is prima leesbaar.
Spreek de taal van de ander
Het kan zijn dat ik een beetje gewend raakte aan Brinkmann’s schrijfstijl (denk ik niet), of dat ik begon door te krijgen dat hij, met name in de eerste hoofdstukken, dezelfde ‘snelle’ taal en ongenuanceerdheid gebruikt die juist in al die zelfhulpboeken die hij bekritiseert zo vaak te vinden is. Misschien dus een hele goede vondst, om de mensen die gevoelig zijn voor dit soort snelle hulpmiddelen aan te spreken in de taal die zij verstaan.
Ik vond het in ieder geval een hele beproeving, maar gelukkig smaakte het boek aan het eind een heel stuk beter.
Brinkmann’s afsluitende beschouwing, waarin de stoïcijnse filosofie wat uitgebreider toegelicht wordt, verduidelijkt veel van de keuzen die hij in het boek gemaakt heeft.
Mindfulness
Ook Brinkmann kan het niet laten om Mindfulness als hedendaags “therapietje” te zien. Op blz. 29 staat bijv.:
[…] verschilt de inhoud van het artikel niet veel van wat allerlei goeroes en consulenten in mindfulness en zelfontwikkeling aanraden. Eerst moet je ontspannen. […] het is moeilijk het ermee oneens te zijn dat het prettig is om af en toe te ontspannen. Daarna moet je ‘je behoeften voelen’ door naar je ‘innerlijke stem’ te luisteren. Hier wordt het mysterieus, en als iets mysterieus is, dan moet je voorzichtig zijn en er aan denken je af te vragen of het het waard is naar je innerlijke stem te luisteren.
Nou, dat gaat nog net, laat ik maar niet op alle slakken zout leggen.
Volgende stukje, blz. 133:
We hebben new age-technieken en psychologietechnieken zoals meditatie en mindfulness om ons te helpen aanwezig te zijn in het nu, […]. […] een soort mindfulness voor innovatie binnen organisaties, en de boodschap is deels dat we door naar het verleden te kijken alleen verouderde patronen zien, die tegenwoordig niet meer deugen, en dat we door de aanwezigheid in het nu ons ‘authentieke ik’ kunnen ervaren.
Toch wat kort door de bocht, zelfs als we de ‘vertaling’ naar de hedendaagse accelererende cultuur meerekenen…
Conclusie
Ik spreek geen negatief of positief oordeel uit over dit boek. Aan de eerste helft van het boek heb ik me gestoord, de tweede helft was best OK. Ik ben van mening dat Brinkmann eerder hardnekkig dan standvastig is in zijn uitlatingen. Als u zich aangesproken voelt, koop dan vooral het boek.
Realiseer u dan wel dat u een boek koopt dat zelfhulp propageert zónder het te propageren.
En dat is best slim van Brinkmann: je zelfhulpboek een anti-zelfhulpboek noemen…
😉
