Daar gaan we weer…
Af en toe zijn er tegengeluiden. Altijd welkom, hoewel ik uit ervaring ook weet dat tegengeluiden meestal komen van lieden die zich niet al teveel verdiept hebben in mindfulness, weinig kaas gegeten hebben van-, en affiniteit hebben met de zogenaamde mind-body disciplines.
Een tijd geleden stond er een artikel op Psy.nl van Carien Karsten, naar het schijnt een autoriteit in Nederland op het gebied van burn-out. Het is al te lang geleden, want de link die ik had naar het artikel, werkt niet meer en ik kan het ook nergens meer vinden.
Mindfulness voor de ontspanning?
Desalniettemin had ik uit het artikel enkele citaten van Karsten opgeslagen. Ik ga daar, ondanks dat ik het oorspronkelijke artikel niet meer heb, toch op in, want het is de teneur in al Karsten’s schrijfsels. Dus hier is quote nr. 1:
Mindfulness is een fantastische manier om mensen te leren zich te ontspannen. De therapie is echter alleen op de persoon zelf gericht – in die zin past het goed in onze narcistischer wordende samenleving. Mindfulness doet niets aan oorzaken waardoor je burn-out bent geraakt, noch aan de omstandigheden waarin dat is gebeurd.
Mevr. Karsten heeft blijkbaar echt niet zoveel begrepen van mindfulness. Mindfulness is géén ontspanningstechniek. Het is überhaupt geen techniek en in de meeste gevallen ook geen therapie.
Het is wél op de persoon zelf gericht. Het verband met narcisme is flauw en tekenend voor de kort-door-de-bocht conclusie-trekkerij die ik bij Karsten vaker aantrof. Zij is zelf psychotherapeut. Is psychotherapie niet op personen gericht? Mij dunkt van wel, maar is het daarmee narcistisch?
Werken is gezond
OK, we gaan verder. De beste behandeling van burn-out is volgens Karsten een gestructureerde behandeling, gebaseerd op cognitieve gedragstherapie, waarbinnen alles is gericht op werkhervatting.
Werken is gezondmakend en geeft mensen het gevoel ergens bij te horen. Thuis blijven en niets doen, iets wat vroeger vaak werd geadviseerd, werkt juist averechts. Mensen gaan piekeren en voelen zich schuldig omdat ze door hun verzuim collega’s extra belasten. Bovendien wordt na drie maanden verzuim de drempel om weer naar het werk te gaan heel hoog.
Redelijk mee eens. Werken is niet verkeerd. Thuis blijven en niets doen is een uitlating die voor Karsten waarschijnlijk iets anders betekent dan voor iemand die mindfulness (be-)oefent. En dan zit het hem vooral in de duiding van niets doen.
Ik vermoed dat Karsten dit letterlijk en materieel bedoelt: dat er niets uit je handen komt.
Niets doen of niets-doen?
In mindfulness kan niets doen heel goed iets zijn dat je doet zonder daarbij ‘tegen de stroom in te roeien’, iets dat je doet omdat het volkomen natuurlijk is datgene op die manier op dat moment te doen. We spreken dan meer over niets-doen (met een streepje ertussen dus), waarmee ik bedoel dat hetgeen gedaan wordt eigenlijk vanzelf gebeurt; zichzelf doet. In het Taoïsme is deze vorm van handelen tot kunst verheven en krijgt het de term wu-wei.
Ik maak wel eens de vergelijking met het binnengaan van een groot gebouw, bijv. een bank of ziekenhuis, via zo’n grote deur. Soms staan we te duwen tegen zo’n deur en gaat hij heel zwaar open of dicht. Als je dan naar de bovenkant van de deur kijkt, zie je dat er een dranger op de deur zit. Aha, door iets minder hard te duwen en de dranger zijn werk te laten doen, kunnen we energie besparen én duurt het niet eens veel langer voor we binnen of buiten zijn.
Meebewegen
Meebewegen dus, in plaats van er tegenin, dat is eigenlijk de achterliggende gedachte, en ook een die we in de mindfulnesstraining in meerdere vormen tegenkomen. En zoals veel ex-deelnemers weten: meebewegen gaat soms tegen de intuïtie en het automatisme in; niet-ingrijpen moet echt getraind worden.
Ik ben het dus met Carien Karsten eens dat niets doen niet goed is. Niets-doen daarentegen is een vaardigheid die veel meer geoefend zou moeten worden, veel energie en frustratie kan besparen en tot veel minder stress leidt.
Dan nog dit: wanneer iemand zich psychotherapeut noemt en tegelijk alles in de behandeling van burn-out zich richt op werkhervatting (zoals beschreven werd in het stuk), dan ben ik van mening dat het halve beroep maar wordt uitgeoefend. Dan is mevr. Karsten meer een werkhervattingstherapeut met een beperkte visie op mens-zijn en gezondheid.
De oorzaak van burn-out ligt diep
OK, verder, ditmaal met een aangename verrassing:
De oorzaken van burn-out zijn veel complexer [dan van overspannenheid]. Die hebben onder andere te maken met ingesleten gedachtepatronen, bijvoorbeeld dat je altijd perfect moet zijn, altijd aardig gevonden moet worden, altijd voor anderen moet zorgen, of dat je je altijd schuldig voelt. Bij burn-out gaat het er in ieder geval om dat je systematisch over je grenzen bent heengegaan. Je bent in feite chronisch in stress. Je ontspant niet meer en daardoor blijft herstel uit.
Helemaal waar!
De oorzaken van burn-out zijn complex en hebben alles te maken met ingesleten (gedachten)patronen en conditioneringen. Bij mindfulness gaan we expliciet in op het bewust worden van ingesleten patronen en conditioneringen, en dus op de oorzaak van burn-out. Daarbij scheppen we geen nieuwe problemen door de cursisten hier met mildheid naar te leren kijken.
Eigen kracht
Het is een heel krachtig onderdeel van mindfulness dat deelnemers zélf hun antwoorden vinden, zélf de ontdekkingsreis maken, zichzelf en hun grenzen leren kennen én respecteren op een manier die ze nog niet eerder gedaan hebben. En keer op keer hoor ik van cursisten dat dat iets blijvends doet, iets waar ze in alle aspecten van hun leven iets aan hebben en niet alleen bij de werkhervatting.
Dus, concluderend zou ik willen stellen dat mevr. Karsten best goed weet hoe het met burn-out in elkaar zit, maar over mindfulness alleen een klok ver weg heeft horen luiden.
Foto: Nathan Dumlao on Unsplash
