Traumasporen

Waar Facebook al niet goed voor is

Via een toevallige uitwisseling op Facebook kwam ik erachter dat Prof. dr. Bessel van der Kolk in Nederland een seminar zou houden in het kader van de Nederlandse vertaling van zijn boek “The Body keeps the score”. De Nederlandse titel luidt “Traumasporen”. Niet slecht gevonden, maar ‘Het lichaam houdt de stand bij’ had wat mij betreft ook gemogen. Gelukkig was er nog een plekje voor me, want ik kwam er drie dagen voor aanvang achter…

Nieuwe inzichten

De afgelopen jaren is er veel nieuw inzicht verkregen in de sporen die traumatische ervaringen nalaten in het lichaam, het brein en de geest, en hun invloed op ons functioneren. Dit heeft geleid tot fundamenteel nieuwe benaderingen voor de behandeling van trauma (check polyvagaaltheorie).

Tijdens het congres zette prof. dr. Bessel van der Kolk (VS) uiteen hoe het lichaam, het brein en de geest op trauma reageren, waarbij hij vanuit neurowetenschappelijk onderzoek inzichtelijk maakte welke psychische en biologische processen zich daarbij voltrekken, vaak met blijvende traumasporen tot gevolg.

Gevolgen bij kinderen

Hij beschreef hoe traumatische ervaringen worden herinnerd en in latere ervaringen worden verwerkt. Hierbij liet hij zien, wederom vanuit neurowetenschappelijk onderzoek, hoe kinderen in de loop van hun ontwikkeling leren om hun arousalsystemen te reguleren, en hoe trauma, misbruik en verwaarlozing dit proces kunnen verstoren en de ontwikkeling van de hersenen, emotieregulatie en cognitie kunnen beïnvloeden.

De rol van het lichaam

Traumasporen worden opgeslagen in de subcorticale gebieden van de hersenen en zijn grotendeels afgescheiden van het verbale geheugen. Daarom dient in de behandeling van trauma het lichamelijk ervaren van traumagerelateerde gewaarwordingen en affecten een speerpunt te zijn.

Hiervan is Van der Kolk dan ook een hartstochtelijk voorvechter. Hij vertelde veel anekdotes uit zijn eigen rijke ervaring, waarbij hij ruiterlijk toegaf zelf ook opgeleid te zijn zónder echte aandacht voor het belang van het lichaam.

De fixatie op het trauma en de als gevolg daarvan aangeleerde hulpeloosheid vereisen interventies die gericht zijn op het herstel van het vermogen om aanwezig te zijn in het hier en nu en op het herstel van actieve zeggenschap over het eigen leven.

Lichaamsgerichte trauma-therapie

Aan de hand van videomateriaal en ervaringsgerichte demonstraties ging Van der Kolk in op de rol van lichaamsgerichte therapieën bij het verwerken van een traumatisch verleden. Hij toonde hoe mindfulness, meditatie, Tai Chi en yoga de hersenfuncties kunnen beïnvloeden, hoe neurofeedback wijzigingen kan aanbrengen in de aandachtssystemen van het centrale zenuwstelsel, en welke belangrijke bijdrage EMDR, aanraking en theater kunnen leveren bij het verwerken van trauma.

Traumasporen

Bovenstaande is niet echt nieuw voor me. Het is allemaal beschreven in Van der Kolk’s boek, waarvan ik de Engelse versie van de zomer heb gelezen. Nou ja, uitgespeld is misschien een betere kwalificatie, want het is een erg boeiend boek, en Van der Kolk is een goede schrijver met een rijke ervaring, die hij op een warme en menselijke manier op papier weet te krijgen. Ik hoop dat de vertaling deze warmte heeft weten te ‘vangen’.

Ik had ook niet verwacht veel nieuws te horen, maar wilde vooral ook deze kans – om een van de internationale toppers in het vakgebied van de trauma-therapie te zien – niet laten lopen. En daar heb ik geen spijt van!
Op dezelfde prettige en warme manier als Van der Kolk in zijn boek al die verhalen van gekwetste mensen beschrijft, sprak hij ook. Een aantal illustratieve filmpjes werden getoond en besproken. Vier lezingen van anderhalf uur waren te kort om de enorme kennis en ervaring van Van der Kolk de revue te laten passeren.

Ik ging zeer geïnspireerd huiswaarts!

Persoonlijke werkervaring

De afgelopen jaren is mijn belangstelling voor het ontstaan van trauma’s, de manier waarop we hiermee omgaan, het effect dat trauma’s in ons later leven hebben en hoe we ze vaak (onbedoeld) doorgeven aan de volgende generatie, sterk gestegen. Daar ligt een sterke link met mijn vroegere professionele carrière: als eerstehulp-verpleegkundige met 18 jaar ervaring op die afdeling, heb ik letterlijk duizenden mensen gezien en verzorgd in de acute fase van trauma.

Vergis u niet: een auto-ongeval waarbij iemand een gebroken been oploopt (medisch gezien vaak niet zo’n ernstig letsel) kan heel goed traumatisch zijn. Het is bekend dat mensen die bekneld hebben gezeten in een voertuig een trauma kunnen oplopen, zelfs als zij uiteindelijk zonder letsel uit het voertuig bevrijd worden. Geen uitweg hebben in een levensbedreigende situatie is traumatiserend!

Ik vond in mijn foto-archief nog een foto waarbij ik lid was van een eerstehulp-team dat buiten het ziekenhuis ingezet kon worden bij ernstige ongevallen. (Links: ik ben de figuur in de witte jas die u op de rug kijkt.)

Omdat ik in mijn eerstehulp-tijd al aan Tai Chi en meditatie deed, lag het voor de hand – voor mij althans – belangstelling te hebben voor hoe lichaam en geest reageren op ongewenste en acute situaties zoals grote en kleine ongelukken. In de loop van de jaren ben ik gaan zien en herkennen dat onze levensgeschiedenis zich weerspiegelt in ons lichaam en de wijze waarop we het gebruiken.

In mijn huidige Tai Chi en Qigong lessen maak ik hier uiteraard graag gebruik van. Ik zou het niet eens kunnen nalaten: ik breng nu eenmaal mee wie ik ben en kan ook mijn ervaring niet thuis laten…

Somatic Experiencing

Nog een reden waarom ik het seminar graag wilde bezoeken heeft te maken met mijn plannen voor de nabije toekomst. Want van het een komt het ander. Affiniteit met het lichaam vanuit regulier westers medisch perspectief én vanuit oosters perspectief, in combinatie met ervaring op het gebied van meditatie in het algemeen en mindfulness en compassie in het bijzonder zijn enkele belangrijke ‘ingrediënten’ die me hebben doen besluiten de opleiding Somatic Experiencing® te gaan volgen.

Somatic Experiencing (SE™) is een lichaamsgerichte traumatherapie, die ook ter sprake kwam in Van der Kolk’s lectures op het seminar. Ik kwam er rond 2008 voor het eerst mee in aanraking, toen ik een boek met de mooie titel “De tijger ontwaakt” in handen kreeg. De schrijver van dit boek, Peter Levine, is de grondlegger van de SE.

In juni 2008 ben ik enkele dagen in Rotterdam geweest, waar Peter Levine een meerdaags seminar gaf over SE. Ik was ‘om’. De puzzelstukjes vielen té mooi op hun plaats om hier niets mee te doen. Het duurde nog wat jaren, maar nu (anno 2016) is het echt zo ver. Ik zit volop in de SE opleiding en verwacht deze over twee jaar af te ronden. (intussen [febr. 2019] is dat het geval…)

Daarover zal ik de komende tijd vast nog wel eens iets gaan schrijven, en natuurlijk zijn er webpagina’s in de maak… 😉
Nu bent u weer even op de hoogte van wat ondergetekende bezighoud in deze tijd, en gaat bezighouden de komende jaren. Dank voor uw aandacht!

Dit artikel is geschreven met behulp van de teksten die op
de website van Uitgeverij Mens, waar Van der Kolk’s Nederlandse
vertaling is verschenen, gewijd zijn aan het seminar.

Gerelateerde berichten