Lezers die dit weartikel al een tijdje volgen, weten misschien dat ik graag kijk naar- en lees over de reizen die gemaakt werden en worden met zeilschepen. Met name de ontdekkingsreizen van weleer boeien me erg.
Zo schreef ik lang geleden over de prachtige (en prijswinnende) documentaireserie die de VPRO uitzond over de Reis van de Beagle, naar aanleiding van het internationale Darwin-jaar 2009.
Het onbekende tegemoet
Recent was er een tv-serie waarin een ander Nederlands zeil-paradepaardje, de Oosterschelde, de wereld rondzeilde. Ook deze serie heb ik graag bekeken, alhoewel het camera- en montagewerk van de EO werkelijk ondermaats was wat mij betreft. Maar al kijkend kwam de vraag weer boven drijven wat ik nu eigenlijk zo interessant vind aan die zeilreizen.
Het antwoord werd me in de schoot geworpen toen de kapitein van de Oosterschelde vertelde over hoe het er vroeger aan toe ging; in het tijdperk van de grote ontdekkingsreizen, zo aan het eind van de 15e eeuw.
In die tijd wist men werkelijk niet hoe een reis eruit zou zien en hoe lang hij zou duren. Er waren geen kaarten voor het grote onbekende, men moest zijn eigen kaarten maken.
Dus voer men van de kaart af. Al het bekende voorbij, het onbekende tegemoet. Het onbekende in kaart brengen. Maar, nogmaals, daarvoor moet je dus wel eerst van de kaart af varen. Iets waarvoor, denk ik, veel lef nodig is.
Van de kaart raken
Kijk bijvoorbeeld eens hoe wij dat gezegde, dat dus uit de scheepvaart afkomstig is, meestal gebruiken: Van de kaart zijn is nooit plezierig. We zijn van slag, uitgeschakeld, uitgeteld, lam geslagen. Iets dat we meestal vermijden, van de kaart raken.
Hoewel aan de ene kant begrijpelijk, heeft het nooit van de kaart willen raken ook iets tragisch en ironisch. Want als je nooit bereid bent de kust uit het oog te verliezen, zul je nooit iets nieuws ontdekken.
En dat raakt aan hetgeen wij in de meditatie doen. We oefenen onszelf in het waarnemen van onze gewoonten, waarvan het onder controle houden van onze ervaring door te vechten tegen wat we onaangenaam vinden en ons vast te klampen aan wat plezierig voelt, een hele bekende is. En we gaan iets leren doen wat we misschien wel nooit eerder gedaan hebben: we proberen dit controleren, al is het maar voor even, achterwege te laten. En we gaan contact maken met de ervaring, zónder hem te controleren of veranderen. Of, want soms is het gewoon moeilijk om dit niet te doen, we gaan onszelf niet veroordelen wanneer we merken dat we wel iets veranderen.
We laten dus het bekende terrein achter ons, we ‘varen’ van de kaart. Ja, en dan kun je ook best een beetje van de kaart raken. Dat kan spannend zijn.
Ontdekken
Maar wát kan het óók een ontdekking zijn als je merkt dat het loslaten van controle niet automatisch betekent dat je overspoeld wordt door onaangename ervaringen. Wát een rust als je merkt dat een onaangenaam gevoel ook kan weggaan zonder dat jij dat hoeft te forceren. Dat het op deze manier meebewegen met gedachten en gevoelens letterlijk en figuurlijk heel anders is en voelt dan de tegenbeweging waar we zo aan gewend zijn.
Van de kaart zijn is zo gek nog niet. Er liggen mooie ontdekkingen te wachten. En wees gerust, je kunt beginnen met een klein stukje buiten het zicht van de kust. En dan de smaak te pakken krijgen.
Wie gaat er mee?
Foto: Armando Castillejos on Unsplash
