Gisteren stond er een mooi stuk in de NRC, dat ik kreeg toegestuurd van Pieter (dank!), een ex-deelnemer die inmiddels zelf is opgeleid tot mindfulnesstrainer.
Ik citeer eerst maar eens een gedeelte:
De Canadese onderzoekers keken naar 124 mindfulness-studies. Daarvan lieten er 109 zien dat mindfulness een positief effect had, 11 hadden gemengde resultaten en slechts 4 studies lieten geen effect zien. Dat kan niet, want dat is statistisch veel te weinig, berekenden de Canadezen; zelfs op basis van een heel optimistische schatting van de grootte van het effect van zo’n therapie hadden er veel meer studies met nulresultaten moeten zijn.
Niet alleen mindfulnesstherapie kampt trouwens met publicatiebias. Het is een vrij algemeen verschijnsel in de biomedische en psychologische wetenschappelijke literatuur.
Lees het artikel gerust even, of kijk direct in het originele artikel op PLOS ONE, als u meer wilt lezen over de opzet en uitvoering van deze meta-analyse.
Interessant natuurlijk: de vraag of het effect van Mindfulness wordt overschat. Ik schreef al eerder over de blijdschap die ik voelde toen ik Paul Grossman hoorde spreken over zijn onderzoek naar mindfulness-onderzoeken. Jaja, onderzoekers zijn net mensen: er is een grote neiging om oogkleppen op te zetten, resultaten die positief zijn toe te schrijven aan het onderzoeksonderwerp, om andere resultaten te betitelen als ruis, toeval, of anderszins onder te belichten.
De farmaceuten…
Het is bekend vanuit farmaceutisch onderzoek dat negatieve effecten uit onderzoeksresultaten verdwijnen. Tja, als iedereen die bijwerkingen krijgt uit het onderzoek gehaald wordt, dan lijkt een nieuw middel erg goed te zijn en weinig bijwerkingen te hebben. Helemaal als niet vermeld wordt hoeveel mensen uit het onderzoek zijn gehaald…
Daarbij zijn de farmaceuten (net als veel andere onderzoekers met financiële belangen) erg handig om met de weergave (dus in dit geval nog niet eens de inhoud) van tabellen en statistieken om te gaan, waarbij, bijv. door een bepaalde schaalverdeling te gebruiken, negatieve resultaten domweg visueel minder ruimte innemen en dus kleiner lijken.
En vergis u niet: de meeste mensen, ook wetenschappers, zijn gevoelig voor deze vorm van onbewuste visuele manipulatie, ondanks dat zij van het bestaan ervan op de hoogte zijn.
Mindfulness
Maandelijks verschijnen er letterlijk tientallen onderzoeken naar mindfulness. Het is niet bij te houden voor een geïnteresseerde als ondergetekende, en ik ben dan ook al een tijd geleden opgehouden om alles te lezen. Het is wat veel en langzamerhand wordt hetgeen onderzocht wordt erg specialistisch en smal.
Zo kwam de gedachte wel eens bij me op om die onderzoekers eens uit te nodigen zelf wat mindfulness te gaan beoefenen om zo kennis te maken met hun eigen geldingsdrang…
Maar goed, terug naar de vraag. Hoe zit het nu met het effect van mindfulness? Zou dat echt overschat worden?
Blijkbaar verwachten de onderzoekers een groter aantal onderzoeken zonder resultaat of misschien zelfs een negatief resultaat. Ik heb zelf het hele artikel op PLOS ONE nog niet helemaal uitgespit, maar wil hieronder alvast enkele persoonlijke observaties en bespiegelingen noteren.
Wat is mindfulness ook al weer?
Laat me dat nog even herhalen, ondanks dat deze hele website vol staat met omschrijvingen en voorbeelden, maar mindfulness is een vorm van meditatie waarin men zich op een niet-reactieve manier bewust is van de fysieke en geestelijke sensaties en situaties van het moment (WikiPedia).
Het trainen hierin is zinvol omdat veel mensen niet in de gaten hebben hoezeer ze door automatismen geregeerd de dag doorbrengen. Reflexmatig, zeg maar; in ieder geval niet bewust. En bewust-zijn is een belangrijke sleutel om zelf keuzes te kunnen maken in gedrag, en om niet-heilzame patronen te kunnen doorbreken.
In de huidige tijd van presteren en snelle media kan het reflexmatig leven ertoe leiden dat men letterlijk en figuurlijk niet aan zijn of haar rust toe komt en zelfs ziek wordt.
Overspannenheid, burn-out en depressie zijn de ‘grote drie’ stressgerelateerde problemen van deze tijd, maar zeker niet de enige.
Ervaringen als trainer
Als niet-wetenschapper, maar wel als trainer die inmiddels meer dan 40 mindfulnessgroepen heeft mogen begeleiden, met daarin tezamen meer dan 300 mensen, wil ik iets delen over mijn (uiteraard subjectieve) ervaringen.
Aan het eind van iedere training kijken we terug op wat de training voor de deelnemers heeft betekend en wat de training heeft opgeleverd. Wat de deelnemers dan vertellen is dat de training hen altijd wel iets positiefs heeft opgeleverd. Dat varieert dan van dat men zich ontspannener voelt en beter voor zichzelf kan zorgen, tot een grote ommekeer in het omgaan met de niet-oplosbare problemen waarmee de deelnemer zich geconfronteerd ziet in zijn of haar leven.
Gelukkig wordt daar heel regelmatig bij opgemerkt dat men het gevoel heeft dat het nog niet klaar is, want dat is ook zo. Sterker nog, ik durf te stellen dat het na acht weken pas begint voor hen die zich echt interesseren voor de werking van onze geest.
Ik besef goed dat er zo aan het eind van de training een element van euforie kan zijn waarbij het effect van de training groter kan schijnen dan het na verloop van tijd blijkt te zijn, net zoals je tijdens een periode van verliefdheid niets negatiefs kunt zien van degene waar je verliefd op bent. Of dat mensen het lastig vinden in een groep iets negatiefs te zeggen, helemaal als alle anderen (die dat ook hebben… 😉 ) iets positiefs delen.
Maar getuige het aantal cursisten dat zich via mond-op-mond reclame aanmeldt en het aantal reacties dat ik na verloop van tijd nog krijg van ex-deelnemers, heb ik stellig het idee dat de effecten echt erg positief zijn. Ik kan mij welgeteld één deelnemer voor de geest halen die niet tevreden was, de afgelopen 3 jaar.
Voorlopige conclusie
Is er publicatiebias bij onderzoekers? Ik denk het zeer zeker!!
Wordt het effect van mindfulness overschat? Ik denk zeker van niet!
Voor de duidelijkheid: ik weet dit natuurlijk niet zeker en ben mij terdege bewust van de valkuilen van de spreekwoordelijke (vegetarische) slager die zijn eigen vlees(vervangers) keurt, alsmede van mijn eigen (ook financiële) belangen.
In een volgend artikel zal ik deze conclusie nader toelichten en schrijven over de nadelen en bijwerkingen van mindfulness.
