Onlangs was ik in Abdij Koningsoord, klooster van de trappistinnen, in de bossen bij Oosterbeek, waar ik de noon (het middaggebed) bijwoonde. Na afloop maakte ik een wandeling in de omgeving en aan het eind van de middag keerde ik nog even terug naar het kloosterterrein. De zusters hebben in een verbouwde boerenschuur een kleine winkel, waarin allerlei artikelen verkocht worden. Het aanbod varieert van kaarten tot kaarsen en van bier (inderdaad: La Trappe) tot boeken.
Bier en boek
Hoewel ik een lekker trappistenbiertje op zijn tijd weet te waarderen, ging deze keer mijn aandacht uit naar de boekenafdeling. Naast bijbels en katholieke literatuur verkopen de zusters ook boeken die beoefenaren van mindfulness, vipassana of zen zullen interesseren. Op de planken staan werken van onder andere D.T. Suzuki, Willigis Jäger, Thomas Merton en Ton Lathouwers. Ik kocht er een boekje dat geschreven is door een van de bewoonsters van de abdij, zuster Elisabeth Dinnissen. Het is getiteld: Wegen naar helende aandacht: Zazen en beschouwing, en is uitgegeven door Dabar-Luyten te Heeswijk in 2002.
Zen binnen de katholieke kerk
Zoals meerdere katholieke kloosterlingen raakte Elisabeth Dinnissen (geboren in 1927) in de jaren zestig van de afgelopen eeuw geïnteresseerd in de oosterse godsdiensten en de daaraan verwante meditatietradities. Zij kwam in contact met de Duitse jezuïet Hugo Enomiya Lasalle, een van de pioniers die zen binnen de muren van de katholieke kerk haalden. Lasalle, en in zijn voetsporen ook zuster Elisabeth, zagen de parallellen tussen de eeuwenlang binnen de kloostermuren beoefende contemplatie- en meditatievormen met die uit de zen traditie.
Tot aan de dood van Lasalle in 1990 werkte Dinnissen met hem samen in zijn meditatiecentrum in Duitsland. Zelf werd ze na jaren van beoefening geautoriseerd zenlerares in de Chinese Lin Chi Ch’an richting. Ze begeleidde retraites, onder andere in de Willibrords Abdij bij De Slangenburg bij Doetinchem, totdat haar gevorderde leeftijd haar dwong om hiermee te stoppen.
Elisabeth Dinnissen is ervan overtuigd dat de beoefening van zazen grote mogelijkheden biedt voor de ontwikkeling van wat zij noemt “helende aandacht”.
Helende aandacht
In haar boekje schrijft ze niet allen over de uiterlijke en innerlijke houding bij het beoefenen van zen, maar ook over zen in het dagelijks leven. Ze schrijft:
Gestage beoefening kan de mens brengen naar die plek in zichzelf, waar hij als het ware wordt losgemaakt en door een nieuwe stroom kan worden meegenomen. Vanuit die plek kan authentieke contemplatie weer mogelijk worden en een werkende kracht zijn.
Dit klinkt misschien nog een beetje abstract, maar ze maakt het ook heel concreet als ze het heeft over zen in beweging, het dagelijks leven als oefening:
Het dagelijks leven met zijn bezigheden is om zo te zeggen evenwaardig aan mediteren: er is maar één Werkelijkheid, die zich manifesteert in oneindig veel facetten. In Zen wordt de aandacht meegenomen in wat je vervolgens gaat doen, in de christelijke praktijk werd vroeger geleerd en getracht de aandacht bij God te houden gedurende het werk. Onder eenvoudig werk, zoals bijvoorbeeld het groenten schoonmaken, werd met name in kloosters vaak gezamenlijk gebeden. In de andere zienswijze, is de aandacht zelf genoeg. Volkomen aandacht is gebed.
Pleidooi voor toenadering
In het tweede deel van het boekje schrijft Elisabeth Dinnissen over de rol die zen kan spelen in de verdieping van de christelijke geloofservaring. Het is een zeer nuchter en tegelijk gepassioneerd pleidooi voor de toenadering tussen zen en christendom. Hiervoor bestaat naar mijn mening nog altijd niet voldoende aandacht. Dit boek voorziet wat mij betreft in een behoefte. Ik ben het dan ook zeer eens met Ton Lathouwers, die zijn voorwoord in dit boekje eindigt met:
Een zeer waardevolle gids op de zenweg, niet alleen voor beoefenaars van christelijke huize, maar voor iedereen die geboeid is door deze unieke weg naar innerlijke bevrijding die zen heet.
