Een tijdje geleden schreef ik al over een nieuw boekje over aandacht wat mijn interesse wekte: “Zo werkt aandacht”, door Stefan van der Stigchel.
Waarnemen en aandacht
Ik heb het boekje aangeschaft en gelezen. Er komen tal van psychologische feitjes en onderzoeken aan bod die met onze waarneming en aandacht te maken hebben. Dat klinkt misschien een beetje als los zand, maar er is een opbouw en Van der Stigchel legt goed de verbanden, dus het wordt nergens droog, onsamenhangend of vervelend. Best wel een prestatie dus, nu ik dit zelf zo lees… 😉 Daarbij komt dat je het boekje niet snel kwijt zult raken, want het heeft een nogal aandacht-trekkend uiterlijk… (zie de cover-afbeelding die bij dit artikelje staat).
Fijn: nu eens geen mindfulness
Tamelijk onverwacht voor mij – dat zegt natuurlijk alles over mijn verwachtingen, ik weet het – komt mindfulness verrassend weinig voor in het boek! Mijn verwachting was niet helemaal zonder grond natuurlijk, want het trainen van (een bepaalde kwaliteit van) aandacht is wat we in een mindfulnesstraining doen.
Van der Stigchel houdt het echter bij westers psychologisch onderzoek, en dat pakt in dit boek prima uit. Ten eerste is er al veel onderzocht op het gebied van waarnemen dat de moeite van het kennen waard is en ten tweede weet de auteur het in uiterst leesbare vorm te beschrijven.
Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de titels van de hoofdstukken:
- Zien we die slagboom nou echt niet?
- Waarom brandweerauto’s beter niet rood kunnen zijn
- Waarom je graag naar een lege muur kijkt als je denkt
- Hoe je je tent terug kunt vinden op Lowlands
- De ogen als de poorten naar de visuele wereld
- De invloed van het verleden op je aandacht in het heden
- Wat patiënten met hersenbeschadiging ons leren over aandacht
Neglect
Eén van de neurologische fenomenen die besproken wordt is neglect. Als je enige talenkennis hebt, zul je het Engelse woord neglect hierin herkennen: verwaarlozen. Neglect is een neurologisch probleem (een probleem van de hersenen) dat voorkomt na bijv. een hersenbloeding of -infarct.
Neglect zorgt ervoor dat de belevingswereld van een patiënt verkleind is, dat een bepaald deel van de wereld niet meer bestaat voor iemand. Iemand ziet dan maar de helft van een klok of van zijn bord met eten. De andere helft bestaat voor de patiënt gewoonweg niet; de “module links” (of rechts, maar meestal is het links) is ‘defect’.
Van der Stigchel beweert in zijn boek dat neglect een kwestie is van een gebrek aan aandacht. Ik ben het hier uitdrukkelijk niet mee eens. Neglect is echt een hersenziekte en is ook niet meer trainbaar zoals aandacht dat wél is. Maar wat schetste mijn verbazing toen ik neglect opzocht op WikiPedia? Ik vond:
Neglect (afkomstig uit het Engels) is de medische benaming voor het fenomeen waarbij een patiënt geen aandacht heeft voor de stimuli afkomstig van een lichaamshelft of voor objecten of gebeurtenissen in de omgeving van één lichaamszijde.
Ik had het dus mis…
Maar sorry, tóch zie ik een duidelijk verschil tussen een gebrek aan aandacht (wat we allemaal wel eens hebben; geen neurologische stoornis en wat we goed kunnen trainen in een mindfulnesstraining) en neglect (een neurologische stoornis, niet goed trainbaar, mede omdat patiënten vaak geen weet hebben van hun eigen neglect). Maar goed, dat kan ik Van der Stigchel dus niet aanrekenen.
Aanrader
Samenvattend zou ik willen zeggen dat het boekje “Zo werkt aandacht” een leuke aanrader is om op een toegankelijke manier wat meer inzicht te krijgen in- (en respect te krijgen voor) het wonder van ons brein en onze psyche. Want wat is het ongelofelijk knap dat we – als alles normaal functioneert – kunnen zien, kunnen denken over wat we zien, keuzes kunnen maken en ons zo staande kunnen houden in de wereld.
